Skip to main content

US President James Monroe chanchin i hriat loh te

ZORAM TODAY | October 6-19 October, 2015-Muansanga Hlondo
Kum 1789 - 1817 chhung khan America ram khuan president ropui tak tak an nei a. ‘The Big Four’ tia an sawi hial ram hruaitu pali - George Washington (Father of America), John Adams (the Atlas of Independence), Thomas Jefferson (The Father of Declaration of Independence) leh James Madison (the Father of the Constitution) te an ni.

Kum 1817-1825-a America president pangana atana thlan tlin James Monroe hi khawvel hriatin lar lutuk lo mah se, America ram hmasawnna atana thawktu mi pawimawh tak a ni. A kaihhruaina hnuaiah Spain ram atangin Florida an lei a, Missouri Compromise an tih chu an pass a, ama hming chawiin US chuan Monroe Doctrine an siam bawk. Heng mite hi politician diktak, ram hmangaihtu hnam pasaltha an ni. James Monroe chanchin kilkhawr, i la hriat ngai lohte chu:

 


Governor in a rûn
Kum 1770 vel lai khan America ramah chuan indona tenau tê tê a awm a. Kum 1775 khan Lexington, Massachussetts-ah silai a puak a, buaina a chhuak zui a. He buainaa tel mi pakhat chu, college zirlai kum 17 mi James Monroe a ni. 

Jon Stewart leh Glenn Close an lo lan hmain Monroe chu William & Mary College zirlai ve mai a ni a, mahse, a zirlai aiin America ram revolution inmung mek chuan a rilru a luah khat zawk a ni. Hetih laia Virginia Governor chu Lord Dunmore a ni a, mi thinram tak leh British tan em em mai a ni. Kum 1775 a lo nih chuan America president la ni mai tur James Monroe chuan hun remchang hmuin Governor chu zirtirna pek hlek a duh a, a thianteho nen Governor chenna in chu an bei ta a. Dunmore-a chenna inah hian vengtute leh an ralthuamte chu a ther fur a, chuti chung chuan Monroe leh a thiante chuan Governor chu tukzalin, silai 200, ngunhnam 300 leh pistol 18 an la a, heng an ralthuam mante hi revolution atan an pe vek a ni.

Zalenna sualtu ropui a ni
Kum 1776-a college a kal laiin zirna a bansan a, revolution-ah intuklutin reilote-ah Continental Army Officer a ni a, indo a zawh hmain Lieutenant Colonel-ah kai sangin Germantown leh Monmouth inbeihnaah te pawh a tel hman a ni. 

Revolutionary Forest Gump-ah te mi pawimawh hrang hrang hmuin a kal kual thin a, Lord Stirling hnung a zui thin a; Brandywine Creek indonaa French mi, Marquis de Lafayette a inhliam a enkawl zui ta bawk. Monroe chu George Washington-a hnung a zui hman bawk. Trenton indonaah Monroe chu a darah kah a ni a, vanneihthlak takin a dam chhuak hlauh a ni.
 
America sex scandal hmasa ber a chhui
America ram Treasury Secretary hmasa ber Alexander Hamilton chuan kum 1791 nipui lai khan kum 23 mi Maria Reynolds a kawp a. Maria pasal James-a’n a hriatchhuah chuan Hamilton chu a blackmail ta a. James chuan a nupuiin Hamilton a mutpui chu pawisa a hmuhna tur a nih chhung chuan pawi a ti lo va, nimahsela,  1792 Vovember thlaah James chu mi a suam avangin man a ni hlauh mai. Chutah chuan Hamilton puihna beisei mah se Hamilton chuan a lo pui duh lo va, a thinrim chuan Hamilton chu tihchhiat a tum ta a ni.
 
James Reynolds chuan eptu pawlte chu a nupui leh Hamilton-a chanchin hrilhin, insuamnaah pawh inrawlh ang hialin a puh ta a. Hemi avang hian Congress chuan he thil chhui turin mi pathum a ruat a — House Speaker Frederick Muhlenberg, Congress member Abraham Venable leh Senator James Monroe te chu.
 
Anni pathum chuan scandal chu an chhui a. Monroe chuan Hamilton chu insuamnaah a fihlim tih leh James-a nupui nen an inngaizawng ngei a ni tih a hre ta a. A chhuitute chuan Hamilton chu a fihlim tih leh a chungchang pawh sawi chhuah loh mai  remti mah se, a hnuah Monroe chuan Hamilton leh Maria-i te hmangaih lehkhathawn chu a copy siamin, politics-a Hamilton-a hmelma, Thomas Jefferson leh House of Representative-a clerk pakhat John Beckley chu a pe ta a ni.
 
Vanduaithlak takin chu lehkhathawn chu chanchinbumi pakhat James Callender-a hnen a thleng hlauh mai le! Kum 1797 Hamilton-a love affairs chu mitin hriat a lo ni ta a ni.

He thil avang hian Hamilton chu Monroe chungah a thinrim em em a, Monroe chu silaia inbitumpuiah a cho riap mai! Monroe pawhin a chona chu a lo pawm a, mahse, buaina zakhua a thlen hmain lawyer pakhat Aaron Baur chuan an inkar thu a lo thelh mit hman hlauh a ni.

Thomas Paine a chhanchhuak
American revolution-a mi pawimawh tak pakhat chu Thomas Paine a ni. Rorel thiam leh thuziak thiam tak a ni a, a thuziak pakhat ‘Common Sense’ chuan George Wasington leh Continental Army te a hneh hle nghe nghe. Paine chuan ram tana eng emaw tak tih a châk em em thin a, Paris-a a haw tumin ropui takin an lo hmuak nghe nghe. French revolution thatna leh lal rorelna dik lo hailanna ‘Rights of Man’ lehkhabu-a a thluar bur ber a ni. French tawng thiam lo mah se, French National Convention a zawm tho.
 
French revolution kal chhoh zel dan chu Paine-a beisei loh ang a ni tlat mai. Thihnaa inhrem a sawisel nasa hle a; King Louis lu an tan hnu phei chuan Americans ho chuan lu tantute (Robespierre leh Jacobins) an dem ta zawk a. Nimahsela, revolutionist-te chuan anmahni dotu apiang an tichimit a, revolution hmelma tiin Paine pawh kum 1793 December thla khan manin Luxembourg lung ina an khung ta a ni.
 
Tan ina a tan lai hian Paine chu a damlo nasa hle a, boruak tam zawk a luh theih nan a tanna kawngkhar hawn an phalsak nghe nghe. Hetih lai hian thuneitute’n lu tan tura an tihte chu a chhinchhiah nan an tanna kawngkhar an thai rang zel a; Paine-a kawngkhar in hawng pawh an thai a, mahse, tihhlum turte an hnu chhuah laiin Paine chuan a kawngkhar a khar a, chhinchhiahna chu chhung lamah awmin pawn lamah a lang thei ta lo va, a him phah hleuh.

Kum  1794 khan US president Washington chuan Monroe chu US Minister to France-ah a dah a; he hna a chelh chhung hian Monroe chuan tan in atanga Paine chhanchhuah a tum ruh hle. A hmalakna avangin Paine chu chhuah a ni ta nghe nghe. Tan in atanga a chhuah hnu pawh hian Paine chu a hrisel lo em em a, a that chhuah hma chu Monroe-a inah a awm nghe nghe.

Nupui ropui tak a nei
Monroe chu France-ah American ambassador hna thawkin Paris-ah a nupui Elizabeth leh a fanute nen an awm a. Elizabeth chuan France ram chu nuam a tiin an hnamzia a ngaina hle. French ho pawhin Elizabeth chu an ngaina em em a, ‘la belle Americaine’ tiin a hming an vuah hial a ni.

Hetih lai, kum 1794 hi Frabce ram buai vanglai tak a ni a, Thomas Paine pawh lung ina a tan lai a ni. A thuziakte avangin Marquis de Lafayette leh a nupui Adrienne te nun pawh a ralti hle. Robespierre a len hnuah phei chuan Marquis chu Austria-ah a tlanchhia a, Adrienne pawh man a ni nghe nghe. Buaina zualpui a reh fel meuh chuan Adrienne chuan aunaunu, a nu leh a pi te a chân a ni.

Monroe chuan Thomas Paine chu America mi leh sa a nih avangin a pui thei a, mahse, Adrienne chu French mi a nih avangin a duh angin a pui thei bik si lo. French politics-a a inrawlh chuan buaina thlentu mai a ni dawn si; a nupui Elizabeth chu a lo che chhuak ta a ni.
Elizabeth-a chuan a theihtawpin hma a la a, a nunna atan pawh a derthawng hle. Chuti chung chuan, a hmalakna avang liau liauvin thla 16 zet lung ina tang tawh Adrienne chu chhuah a ni ta a ni.

Sal man a tawk teuh hle!
Monroe khan sal 30-40 vel a nei a, a vaihlo huan tin 600-a zau a enkawltir  a ni. Mi hang leh mi ngo chu angkhatah a ngai thei lo va, mahse, a salte erawh zalenna zau tak a neihtir thung. Sal zawng zawng tihzalen pumpuhlum tawp chu  duh lo mah se, sal zalente chenna tur African state siam chu a duh reng a ni.
 
Kum 1776-a piang, Gabriel-a chu Virginia-a a vaihlo huan enkawltute zinga hotu ber a ni. Mi fing tak a ni a, a puin hmun danga a tirhna atang chuan ziak leh chhiar a inzir a, sal zalen tawhte leh mingo retheiho a kawm thin a, anmahni atangin khawvel dang chanchin leh  thil dang tam tak a hriat belh thin.
 
Kum 1791-a Haiti salhovin anmahni awptu French ho an do dan a zir chiang zel a; mingoho do let turin sipai a din a, August ni 30-ah Richmond beiha Monroe manin, Virginia-a salte zalenna ngiatna atana hman a tum a. Mahse, an ni ruat takah nasa tak ruah sur chuan kawng tichhiain lei a tichim a, an thil tum thulhin a tuka chet chhuah an tum ta zawk a.

Chutih laiin an zinga sal thenkhat chuan an hlauthawng a, mingoho chu an thil tih tum dan an lo hriattir a. Monroe beng a thlen meuh chuan sipai tirin sal 30 vel chu an man a, khaihlum atan an dah ta a. Gabriel erawh a bibo thei a. Governor chuan a lumanah $300 tukin sal tan $50 a ti thung a. Sal pakhat chuan a zalen theihna a nih beiseiin Gabriel chu a mantir a, midangho chu hmun dangah khaihlumin, Gabriel chu October ni 10-ah amah chauhva khaihlum a ni ta a ni.

White House hal a ni
US Secretary of State-a James Monroe a awm laiin British hovin American lawngmite chu manin France nena an insumdawnna kawng an tichhia a, hei vang hian America chuan indo a puang a, hei hi War of 1812 tia hriat lar kha a ni.

British hovin Washington DC luhchilh an tum avangin Monroe chuan State Department hnenah document leh lehkha pawimawh zawng zawngte chu dahtha turin a hriattir a. Hei vang hian American Constitution,  Bill of Rights leh Declaration of Independence document pawimawh zawng zawng an hum phah a ni.

Monroe leh a hote chuan hmelma bei turin Washington DC an pan a, August ni 24-ah Maryland-a Bladensburg chu American sipai 6000 chuan an thleng a. President Madison pawh a kawnga pistol pahnih pai tap chungin a tel nghe nghe!

He inbeihnaah hian Monroe-a ralrel fuh loh avangin an che chhe hle a, White House, Library of Congress, Supreme Court leh hmun pawimawh te chu British ho chuan an kap chhia a ni. Kum 1814 December thlaah British leh America chuan inremna an siam a, White House pawh sak that leh a ni ta bawk.
 
Innghirnghona a titawp
US President atana thlan tlin a nih hnu khan Monroe chuan kar 15 chhungin America ram khawpui a tlawh chhuak a, Boston-ah chuan chanchinbu-ah chu hun chu ‘Era of Good Feelings’ tihin an chhuah hial a; American ho nun pawh a ralmuang hle.

Kum 1793-1815 inkar khan French leh British inkarah buaina neuh neuh a awm reng a, indo bur bur ang chi erawh a awm lo thung. Ram pahnihte chu inbiakrem tumin White House-ah president Monroe huaihawtin chawhlui an kilho va. Monroe chuan British minister Sir Charles Vaughn leh French minister Count de Serurier a inhmelhriattir a, Sir Vaughn-a’n a kutchungchal a lek chhuah hma chuan an boruak pawh a kal fuh chho hle. Mahse, an inhnial buai a, boruak a sosang chho ta hle a; an ngunhnam an chelek ta uai uai mai! Chutih lai tak chuan James Monroe chu a lo inrawlh a, an inbengdai leh ta a ni.
 
White House-ah an inhnialbuai
James Monroe hi a thiltih tawhah hlawhchham leh tlawm tum ngai lo a ni. Kum 60 mi a nih lai pawhin a khingpui William H. Crawford, amah aia naupang daih pawh a hlau chuang reng reng lo. Kum 1772-a piang Crawford chu politics-ah a rawn lar chho hle a, kum 1834-a a thih hma zawngin Minister to France, Senator leh Secretary of War hna a chelh a. President ni thei dinhmunah a ding hman hial a, mahse, kum 1816 inthlannaah Monroe chu a khing ta lo a ni. Monroe-a hnuaiah Secretary of Treasury hna a chelh zawk a, chutih lai chuan War Secretary John C. Calhoun nen an inhmu thiam lo tan ta a ni.

An inhmuhthiam lohna hi a sosan chhoh tak zel avangin Crawford chuan Monroe hnenah thu a thlen a. Monroe chu Calhoun lamtang zawk ni mah se, inthlannaa amah a ken avangin Crawford a a puih zawk a ngai si a. Crawford thinrim chu White House-ah kalin Monroe chu a thu duh lutuk lo tur leh ama thluak ngei hmanga thil ti turin a hrilh a, Monroe nen an inhau buai a, kutthlak te pawh a tum hman hial a ni.

A hnuah Crawford chuan ngaihdam a dil a, a chhuahsan ta a. White House-ah erawh a let leh tawh ngai lo a ni.

White House din thar leh nan a insengral ngam
Kum 1816-a Oath of Office-a Monroe-in chhia a chham khan buaina chhete pakhat a awm a, chu chu White House-a bungrua pakhat mah awm lo chu a ni. British hovin indonaah an tihchhiat avangin kum 1815 khan architect James Hoban chuan a sa tha leh a ni a, White House sak thar luahtu hmasa ber a nih avangin a chei that hna chu Monroe kutah a lo tla ta a.

Congress chuan $ 50,000 chu White House bungrua lei nan thawh chhuak a, sum enkawltu Samuel Lane-a’n chu sum chu a lo tihchingpen avangin sum a indaih loh nasa em em a, Monroe chuan a pawisa khawl sa tam tak a hman phah a ni. 

Lane-a thih hnu hian Congress chuan sum tihchingpen chu an chhui chiang a, Monroe a fihlim tih an hre ta nghe nghe. White House tihchangtlun nana a pawisa a sen hnem em avangin tum hnih ngawt US president ni mah se, engmah neih nei lovin kum 73 mi niin a thi ta a ni.

Comments

Popular Posts

Khiangawia khualzin kawng

ZORAM TODAY | September 1-14, 2015 - Fela Ngente Kum 1967 a ni a, Thailand rama Yasothon Province-ah chuan loneitu inngaitlawm leh ngilnei tak, taima em em bawk a awm a, a hming chu Yam a ni. An khuaah chuan nula zak thei lo ve tak a awm bawk a, ‘Joei’ tiin an ko thin. Kan hriat awlsam dan tur chuan Yam hi ‘Khiangawia’ kha a ni a, Joei hi ‘Vuani’ tia kan hriat kha a ni! He lemchan hmuhnawm em em hi a thupui chu ‘Yam Yasothon’ a ni a, kum 2005, September ni 8-a an tihchhuah tawh a ni. A hnuah part 2 leh 3 te an siam leh a, tunlaia lar em em hi Yam Yasothon-3 niin kum 2013, August ni 8-a an tihchhuah kha a ni. Yam Yasothon-3 Hei hi Khiangawia film thar ber a ni a, a thawnthu tlangpui chu kan hre nual tawh awm e. Khiangawia leh Vuani te chu an innei chho ta a, an fate pawh an puitling chho tan tawh. An fapa upa zawk Khiangmawia leh Khiangawia bialnu hlui Neihsungi fanu upa zawk Jawr-i te chu an inngaizawng a, Khiangawia fapa naupang zawk Khiangsata leh Neihsungi fanu naupang

Interview with Frozen Crew

ZORAM TODAY | August 17-31,  2015 (A ugust ni 4, 2015 tlai lam a ni a, a hma zana kan inhrilh lâwk angin Okahito Studio 89, Chanmari-ah kan inhmu a, tlai dar 3:30-a inhmuh tum kan ni a, sikul leh college kal lai  te an nih hlawm avangin an rawn thleng tlai hret. An practice routine tãwt tak karah inkawmna hun tha leh hlimawm tak kan nei thei a, kan lawm takzet a ni.) ZT: Inkawmna hun tha tak min pe a, ZORAM TODAY hmingin lawmthu ka hrilh a che u. Zawhna kan nei nual a, ka zawt nghal mawp mawp mai ang che u aw. FC: Keini pawh kan lawm lutuk. Duh duh min zawt rawh. A hmanhmawhthlak loh. ZT: A hmasa berin in crew hi engtika in din nge? In din tan dan han sawi teh u. FC: January ni 19, 2013 khan kan din. Kan din tan dan tak hi... (An nui deuh thú a) a ho ang reng. Kan thiante’n Chawlhhmun-ah Basketball Tournament final-a lâm turin min sawm a, kan inbe kual a, kalkawngah hming kan inphuah chawp a. Chuta tang chuan tun thlengin kan la ti chho zel a nih hi. ZT: A hmain in

Advertisement chhuah lovin SSA zirtirtu 58 la

ZORAM TODAY | October 20-2 November, 2015 Sarva Shiksha Abhiyan (SSA), Mizoram hnuaiah kumin 2015 April thla hnu lamah advertisement chhuah lovin zirtirtu leh thawktu dang atan SSA contract scheme hmangin mi 58 lak an ni. Right to Information Act(RTI) hmanga zawhna, Mizoram SSA Mission Additional State Project Director leh State Public Information Officer(SPIO) ni bawk V. Lalsiamthara’n a chhan dan chuan, SSA hnuaia Middle School leh Primary School-a thawk tur hian advertisement chhuah lovin Mamit district-ah 14, Kolasib district-ah 12, Lunglei district-ah 11, Lawngtlai district-ah 8, Aizawl district-ah 6,  Champhai district leh Serchhip district-ah 3 ve ve leh, Saiha district-ah 1 lak an ni. Heng mi 58 te hi UPST(VIII), UPST, Art Instructor, RP(BRC), RP (Subject Specialist) leh RP (CWSN) te niin heng mite hian an hna an zawm vek tawh a ni. Sawrkar hnuaia hna thla thum aia rei thawh dawn chuan district employment exchange kaltlangin hnaruak awm zat leh dil theih dan tur kimchan

Grammy Award sem zan thlalak instagram-a like tam zual te

February ni 15, 2016 zana Los Angeles, California-a Grammy Award semnaa Selena Gomez leh Taylor Swift te thian dun thlalak chuan instagram-ah like a hlawh hle a, mi maktaduai hnih chuang zetin an like. Taylor Swift album '1989' chuan album of the year lawmman a dawng nghe nghe. Instagram chuan hemi zana Grammy thlalak upload like hnem zual pangate a tarlang a, Taylor Swift thlalak upload bakah Justin Bieber thlalak pahnihte pawh a tel. Hemi zana instagram hashtag hman tam ber chu #justinbieber, #selenagomez leh #love tih a ni thung. Thlalak like tam pangate chu: 1. Taylor Swift leh Selena Gomez-in red carpet an lut chiah thlalak hi Taylor Swift hian a post a, he thu ziah lai (4:00PM, 17/2/2016) hian like 23,24,720 awm tawhin comment pawh 40,862 zet a awm tawh a ni. Taylor Swift hian instagram-ah follower mi maktaduai 66.5 zet nei tawhin thlalak 845 a upload tawh a, Selena Gomez hian follower maktaduai 65.4 neiin post 1120 zet a nei tawh bawk, 2. Justin Bieber thlalak p

Albert Einstein chanchin i hriat loh te

ZORAM TODAY | October 20-2 November, 2015 - Lalmuansanga Hlondo Khawvel awm chhung zawnga theihnghilh tawh ngai loh tur, mi tam takin scientist ropui bera an ngaih Albert Einstein hian chanchin maksak tak tak a ngah hle; hriatreng a nih theihna tura khawvel a hnutchhiah thilte hi ropui tak tak a ni hlawm. A nunkawng zawha a thil tihte avangin vawiin thlengin amah belchiangtute mak tih leh ngaihhlut a la hlawh zel a ni. Albert Einstein chungchang i hriat loh 10 (sawm) lek i hre leh tur hian i ngaihsanna a tizual nge a tinêp sawt ang le? Theory of Relativity Albert Einstein-a theory ropui bera ngaih ‘Theory of Relativity’ hi midang hnen atanga a ruk, ama hming chawia buatsaih niin mi thenkhat chuan an ngai. German scientist David Hilbert leh ama tantu te chuan, he Theory of Relativity hi Albert Einstein-a’n a hnen atanga rua hmingthatna zawng zawng khûmah an puh a ni. A nihna takah chuan Hilbert hian Einstein-a theory tam tak hi a copy zawk niin an sawi. Mi tam tak chuan, Einst