Skip to main content

Albert Einstein chanchin i hriat loh te

ZORAM TODAY | October 20-2 November, 2015 - Lalmuansanga Hlondo
Khawvel awm chhung zawnga theihnghilh tawh ngai loh tur, mi tam takin scientist ropui bera an ngaih Albert Einstein hian chanchin maksak tak tak a ngah hle; hriatreng a nih theihna tura khawvel a hnutchhiah thilte hi ropui tak tak a ni hlawm. A nunkawng zawha a thil tihte avangin vawiin thlengin amah belchiangtute mak tih leh ngaihhlut a la hlawh zel a ni. Albert Einstein chungchang i hriat loh 10 (sawm) lek i hre leh tur hian i ngaihsanna a tizual nge a tinêp sawt ang le?

Theory of Relativity
Albert Einstein-a theory ropui bera ngaih ‘Theory of Relativity’ hi midang hnen atanga a ruk, ama hming chawia buatsaih niin mi thenkhat chuan an ngai. German scientist David Hilbert leh ama tantu te chuan, he Theory of Relativity hi Albert Einstein-a’n a hnen atanga rua hmingthatna zawng zawng khûmah an puh a ni. A nihna takah chuan Hilbert hian Einstein-a theory tam tak hi a copy zawk niin an sawi.

Mi tam tak chuan, Einstein leh Hilbert te hian he Theory of Relativity hi a hrang ve vein an chhui a, Hilbert hian Einstein-a tihchhuah hma ni 5 hma lamah a tichhuak a ni an ti. Amaherawhchu, historian tam tak ngaihdanah chuan, he theory hi Hilbert-a theory ni tak tak sela chuan Einstein hian engti kawng mahin a hmingthan khalh thei lo vang an ti a ni.

He theory hi Hilbert hian a chhui ve tho nachungin hriat thelh leh hmaih tam tak a nei a. Einstein-a submit hnu thla khat liam fe hnuah a submit ve chauh a ni. Heng a thelh leh hmaih tam takte hi Einstein vek hian a rawn solve-sak leh vek bawk.

High School a fail ngai lo
Einstein hi high school a kal laiin a fail ngai lo. Mathematics subject hi a thiam em em a, a kum rualpuite aiin a chak zawk bawk. Kum 12 a nihin Maths Calculus a thiam em em tawh a, kum 15 a nih meuh chuan relativity chungchangah essay a ziak hial tawh.

Fail ngai lo mah se, mak takin college entrance-ah a fail tlat thung. Hetiang bawk hian Federal Polytechnic School, Switzerland-a luh tuma entrance a pek tumin Maths leh Physics subject-ah titha hle mah se subject dang, a bik takin French subject-ah chuan a tichhe fal hle a ni.

A thil hmuhchhuah
A nun kha thil zir bing nan leh hmuh chhuah nan a hmang tih theih a ni. A thil hmuhchhuah zingah a thianpa Leo Azilard nena an hmuhchhuah chu Refrigerator hi a ni. Einstein-a refrigerator hmuhchhuah hi electric hmang lo chi a ni. Food chamber-a gas leh tui awmte chu titlemin ei tur a vawng tha thin. Kum 1800 vela mechanical compressors hmanga eitur vawn thatna te chuan toxic gas sulphur dioxide leh methyl chloride nasa takin a tichhuak thin a, German chhungkaw pakhat fridge atanga toxic gas put ru avanga an thihna chuan Einstein chu chona nasa tak a siam nghe nghe.

US hi Dictator rorelnaah!

Indopui II-na hun lai khan scientist pakhat Kurt Godel chu Nazi ho hmunpui atangin US-ah luh a tum a. Godel-a’n American citizenship nih a dilna chu Einstein-a chuan a hlawhtlin a ring lo hle. Citizen Interview an neih hnuhnung berah amah hriatpuitu awm tura an duh angin Godel-a chuan a thiante pahnih Einstein leh Oskar Morgenstern te a hruai a.

Godel chu nasa takin a inbuatsaih a, Philip Forman-a’n interview a conduct a. Forman hi US ruh em em mai, US hi dictatorship-ah a awm ngai lo vang tih ngaihdan neitu a ni a, chumi chungchang an han sawi chu Godel-a chuan a tawmpui ta hauh lo. US hi an constitution-ah kua/pawp a awm avangin dictatorship-ah a chang thei a ti ve tlat a, chutianga an inhnial chuan Godel-a chuan American citizenship a neih loh phah palh ang tih hlauvin Einstein chu a lo tawng vat a; a hnuah Godel chu US citizen nihna pek a ni zui a ni.

Heng thil vel lo hretu an thian Morgenstern chuan a diary-ah a lo ziak thlap a ni. Godel-a rin dan chuan Article V hi constitution-a pawp awm lai leh US ram inkaihhruai dan tidanglam thei tura a ngaih a ni a, siam that erawh a ni ta chuang lo.

FBI-in Soviet spy-ah an ngai
Kum 1933-a US a luh atanga a thih kum, 1955 thleng khan FBI chuan an enthla reng a. A phone an ngaithla a, a lehkhathawn an endik a, an thlithlai reng thin. Tum khat phei chu FBI chuan Immigration & Naturalization Service nen tangrualin Soviet spy anga ngaiin thu an zawt fiah hman hial! Tum khat phei chu communist tan lam deuh leh indo that lohzia a tlangaupui nasat avangin  FBI leh Immigration & Naturalization Service-te chuan thu an zawt fiah nghe nghe.

Hei bakah hian US a luh dawnin Woman Patroit Corporation chuan State Department hnenah lo dang tur leh, an lo danna chhan tur phek 16 zeta chhah thuziak an pe! Hei hi Joseph Stalin te nena communist rinna lama inthuruala an ngaih vang a ni ber.

Hetianga complaint a awm takah chuan Visa an pek hmain an dâwp leh a. Hemi tumah zet chuan Einstein pawh thinrim takin a tawng chhuak hial.

Atom Bomb vangin a inchhir

US sawrkarin nuclear bomb hmanga World War-II-a hnehna chan tuma Manhattan Project an kalpui kha Einstein chuan engtik lai mahin a thlawp ngai lo. Mahse, scientist mamawhna a sàn em avangin, thuneitute chuan World War II-a hman tur a nih loh thuin an thlêm ve ngar ngar a ni.

Chutiang a nih avang chuan President Franklin Roosevelt hun laiin Einstein chuan Atomic Bomb siam turin lehkha a ziak ta a, physicist Leo Szilard pawh a tel. A hlauh ang ngei ngeiin Atom Bomb chu Hiroshima leh Nagasaki-ah hman a ni zui a. Chu chuan Einstein-a rilru a tina em em a, “He thil hi a thleng dawn a ni tih hria ni ila chu ka lo inhnamhnawih malek tur,” tiin a sawi a ni.

Eduard Einstein
Eduard Einstein hi a nupui Mileva Maric nena an fa niin Einstein-a fa pahnihna a ni. Schizophrenia natnain a tlakbuak a, a nu leh pate chu kum 1919-ah an inthen leh bawk si a, Psychiatrist Hospital-ah an enkawl hial a. Hospital-a Eduard a luh hnuin Einstein chuan German atangin US-ah a kalsan a, US atangin lehkha a thawn thin.

Einstein-a lehkhathawn hian Eduard chu a fuih nasain a tichhel hle. US-ah awm daih tawh mah se, a fapa hmuh leh chu a beisei reng a, mahse, indopui pahnihna a lo chhuah leh tak avangin Eduard chu a thih thlengin a hmu leh ta lo a ni.

Mileva pawh kum 1948-ah a thi a, hemi hnu kum 9 ngawt chu Eduard hi hospital-ah a la awm. Foster home-a kum 8 ngawt a awm leh hnuin hospital lamah a kir leh a, kum 1965 khan a thi.

Meizial heh tak a ni
Einstein-a nuna bet tlat thil pahnih chu violin leh a vaibel a ni! Intihhahdam nan leh, thutlukna siam dawna rilru tihfim nan tiin meiziak zu thin! Doctor-te erawh chuan taksa tana a that loh thu an hrilh nasa hle. Vaibel pak hlat hlat chungin a tep chuap chuap a, a sî vang vang thin.

Einstein hi Montreal Pipe Smokers Club-ah Lifetime member a ni ngat a ni. Tum khat chu lawnga a chuan laiin tuiah a vaibel a thlauh hlauh mai a, tuiin a len tak daih avangin ui takin a thlir zui vawng vawng mai a ni.

Hmangaihna ngah tak a ni

Einstein-a kha nula laka tlatlum tak a ni roh va! A hunawl neih chu meizial zuk nan leh hmangaih lehkhathawn ziah nan bakah insawizawi nan a hmang thin. A ziak thlumin a thluaithlum nasa ve thin hle nia sawi a ni.

Kum 2006 khan Hebrew University-a Albert Einstein Worlwide Exhibition an neihnaa NBC News-in Hanoch Gutfruent an kawm tum khan Einstein-a’n a nupui hnuhnung zawk Elsa-i hnena a lehkha thawn tam tak an pho chhuak a; phek 3500 zeta chhah a ni!

Elsa nena an inchhai lai ngei ngei pawhin ‘nula tam takin min hual vel reng a ni’ tiin a ziak! An inneih hnuah pawh bialnu paruk aia tlem lo a nei hman a, chung zingah Estella, Ethel, Toni leh Margarita te pawh an tel.
 
A tisual ve tlat!
Einstein hi scientist ropui leh fing bera ngaih ni mah se mi famkim a ni bik lo. A formula pakhat E = mc2 chungchangah thil tihsual lian tak a nei a, chu chu kum 1917-a a hriat chhuah meuh chuan pawi a ti hle. A formula-ah Greek hawrawp Lambda chu hmangin chu chuan gravity attraction a entir a ni.

A hnu chuan he thil hi a paih leh a, a hma lama universe lo thang zel sawifiah nana a hman thin chu a dik tawk lo nia a ngaih vang a ni. Amaherawhchu, kum 2010 khan scientist te chuan Lambda a hmang chu a dik thu an sawi thung.

Comments

Post a Comment

Popular Posts

Mizoram-ah Chanakya IAS Academy

ZORAM TODAY | September 1-14, 2015 -  Lalremruata Chhangte Mizo thalaite’n UPSC leh MPSC  exam hrang hrang hmachhawn tumin theihtawp an chhuah a, tun hnaiah exam tum zirlaite’n coaching class kal an intihhmuh nasa a, thil intihhmuhah chuan a tha lam tak ni pawhin a lang. Kan ramah sawrkar hna nghet leh tha thawh tur a vàn avangin heti lamah pawh hian kan thalaite an kal na ta niin a hmuh theih. Hmanah chuan Mizorama coaching class mumal taka kalna awm hmasa ber pawl chu Study Forum, Chanmari, Aizawl ami hi a ni awm e. Tunah pawh hian pangngai takin a la kal zel a, zirlai chher chhuah pawh an ngah tawh viau a ni. Kum 2009-2011 chhung khan Mizoram Youth Commission (MYC) kaltlangin Lord Krishna Mission (IAS Academy) chu chah chhuah a lo ni tawh a, hemi tum hian sawrkarin cheng nuai 33 lai a sêng nghe nghe a, thalai thahnem takin an chhawr tangkai em em a ni. Sawrkar sum harsatna avangin he academy hi kalpui zel theih a ni ta lo. Chumi hnuah Aizawl-ah mimalin coaching academy

Mobile phone i tlo zawk nan

ZORAM TODAY | September 15-5 October, 2015 Tunlaiah mobile phone tel lovin kan awm hleithei tawh lo a ni ber a. Mobile phone changkang tak tak a lo chhuak a, smartphone chi hrang hrangah application changkang leh tunlai ber ber kan dah ta rup mai. Kan nitin nuna a pawimawh tawh em avangin, mobile phone hi a tangkai a, engtin nge hmang ila a daih rei ang le? Mobile phone reng reng battery hmang a nih vek avangin battery chungchang han sawi hmasa ila. Mobile phone battery hi chi hrang hrang awm mah se, tunlaiah chuan Li-Ion hi hman lar ber a ni. He battery hi a thar lei zawh hlimah, a tlangpuiin darkar 4-5 chhung charge ngei ngei tur a ni. Hman vat kan duh thin avangin a thar tirha a charge mamawh zat pawh charge hman lovin kan khawih thin a, hei hian battery a titlo lo. Battery leh phone insîkna hi thlatin vawi khat tal tihfai ziah a tha hle. Charge pawh hi duh hun hunah charge tur a ni lo. A battery a zawh hma deuh, 9% vel a la awm lai hian charge chauh tur a ni a, battery e

Zopa technology a sang lua e!

ZORAM TODAY | March 1-14, 2016 Mizote eizawnna pui ber chu lo neih a ni tih kan hre theuh awm e. Ram mipui za zela sawmsarih bawr vel lai hi kut hnathawka eizawng kan ni a, chung zinga a tam zawk chuan tlangram lo neih (Shifting cultivation) kan la buaipui bawk. Pi leh pu hun lai ata tawh tun thlengin lo nei tura pawimawh hmasa ber lo vah leh hlo thlawh nikhuaa hman tur chempui leh tuthlawh bak kan la nei meuh lo. A nachang hre deuhin chemkawm/kawi an hman tawk a. Hmasawnna hmuh tur a vang hle.  Pu HV Lalzuimawia, Salem veng chuan loneitute tha sên leh thawh chhuah inmil lohzia hriain kum 2004 chho vel atangin hmanraw tangkai tur khawl siam a buaipui ngat ngat a, tunah chuan a hlawhtlinna phochhuah theihin a awm ta. Kum eng emaw zat a lo buaipui tawh dan chanchin hi a ngaihnawm a, zir tham a tling takzet. Zoram Today chuan a chênna inah kan zu tlawh a... Aizawl Venghnuaia pianga seilian, Pu Zuia hian khawvel mi ropui tam takte ang bawkin zirna lamah chhuan tur a nei lo va, pawl 10

'Game Changers of the Decade' te zinga thlan Mizo tlangval chu

ZORAM TODAY | September 1-14, 2015 Vanlalruatkima Hrahsel (@Mizohican & Sandman) hi Aizawl Chaltlang veng-a Pu V.L. Rema fapa niin pawl 3 a nih atangin Mizoram pawnah lehkha a zir a, St. Thomas Boys School, Calcutta-a a zir hnuah Montfort School, Tamil Nadu lamah a insawn leh a. School a zir zawh hnuah PSG Tech Coimbatore-ah Computer Science Engineering zir lehin, a zawh hnuah CAT coaching class a kal a, CAT exam a pek hnuin IIM-Bangalore-ah a lut leh a ni. IIM-Bangalore 2nd year a zir kumin UPSC coaching class a kal tan a ni. Chumi hnuah a tuina lam advertising-ah a chhungte phalna ngeia thawkin, Webchutney-ah a lut a, tun thleng hian a eizawnna lamah a la kal tluang zel a ni. Amah Vanlalruatkima Hrahsel chu! National Games Developer Conference, Pune, 2014 Kum tam tak India rama Digital Advertising Agency changtlung berte zing ami ‘Webchutney’-a a thawh hnuin a thiante nen mobile games development company an din a, a hmingah ‘FITH Media’ tih an vuah. Mobile gaming

Mizo tlangval siam android games a hlawhtling

ZORAM TODAY | August 17-31,  2015  July thla chawhnu lama publish, ‘Bajrangi Bhaijaan’ mobile android games chu playstore-a download theiha dah a nih atanga kar hnih hnu lawkah mi nuai thum chuangin an download tawh a, Google Play ‘new free games’-ah pahnihna a ni mek a, action bik free games-ah pakhatna a ni mek bawk. Chu mai a la ni lo, Google Play-a free games awm zawng zawngah 13-na a ni mek; ranking hi active users leh download tam zawng atanga siam a ni ber. He games siamtu hi Chaltlang tlangval Kima @Mizohican a ni a, July ni 11-a tihchhuah a ni. Nikum kum tawp lam khan India rama mobile games development company lar ni chho mek ‘FITH Media’ company chu a thiante nen an din a; tun thlengin playstore-ah games pasarih an publish tawh a, an games siam hmasak pahnih - ‘Nikal Padi: Slumdog Plumber & Pipes Puzzle’ leh ‘Where's My Cat’ tih games-te hi India rama gaming ho zawng zawng hruaitu lu NASSCOM Game Developers Conference (NGDC)-ah ‘Mobile Game of the Year’ at