Skip to main content

Albert Einstein chanchin i hriat loh te

ZORAM TODAY | October 20-2 November, 2015 - Lalmuansanga Hlondo
Khawvel awm chhung zawnga theihnghilh tawh ngai loh tur, mi tam takin scientist ropui bera an ngaih Albert Einstein hian chanchin maksak tak tak a ngah hle; hriatreng a nih theihna tura khawvel a hnutchhiah thilte hi ropui tak tak a ni hlawm. A nunkawng zawha a thil tihte avangin vawiin thlengin amah belchiangtute mak tih leh ngaihhlut a la hlawh zel a ni. Albert Einstein chungchang i hriat loh 10 (sawm) lek i hre leh tur hian i ngaihsanna a tizual nge a tinêp sawt ang le?

Theory of Relativity
Albert Einstein-a theory ropui bera ngaih ‘Theory of Relativity’ hi midang hnen atanga a ruk, ama hming chawia buatsaih niin mi thenkhat chuan an ngai. German scientist David Hilbert leh ama tantu te chuan, he Theory of Relativity hi Albert Einstein-a’n a hnen atanga rua hmingthatna zawng zawng khûmah an puh a ni. A nihna takah chuan Hilbert hian Einstein-a theory tam tak hi a copy zawk niin an sawi.

Mi tam tak chuan, Einstein leh Hilbert te hian he Theory of Relativity hi a hrang ve vein an chhui a, Hilbert hian Einstein-a tihchhuah hma ni 5 hma lamah a tichhuak a ni an ti. Amaherawhchu, historian tam tak ngaihdanah chuan, he theory hi Hilbert-a theory ni tak tak sela chuan Einstein hian engti kawng mahin a hmingthan khalh thei lo vang an ti a ni.

He theory hi Hilbert hian a chhui ve tho nachungin hriat thelh leh hmaih tam tak a nei a. Einstein-a submit hnu thla khat liam fe hnuah a submit ve chauh a ni. Heng a thelh leh hmaih tam takte hi Einstein vek hian a rawn solve-sak leh vek bawk.

High School a fail ngai lo
Einstein hi high school a kal laiin a fail ngai lo. Mathematics subject hi a thiam em em a, a kum rualpuite aiin a chak zawk bawk. Kum 12 a nihin Maths Calculus a thiam em em tawh a, kum 15 a nih meuh chuan relativity chungchangah essay a ziak hial tawh.

Fail ngai lo mah se, mak takin college entrance-ah a fail tlat thung. Hetiang bawk hian Federal Polytechnic School, Switzerland-a luh tuma entrance a pek tumin Maths leh Physics subject-ah titha hle mah se subject dang, a bik takin French subject-ah chuan a tichhe fal hle a ni.

A thil hmuhchhuah
A nun kha thil zir bing nan leh hmuh chhuah nan a hmang tih theih a ni. A thil hmuhchhuah zingah a thianpa Leo Azilard nena an hmuhchhuah chu Refrigerator hi a ni. Einstein-a refrigerator hmuhchhuah hi electric hmang lo chi a ni. Food chamber-a gas leh tui awmte chu titlemin ei tur a vawng tha thin. Kum 1800 vela mechanical compressors hmanga eitur vawn thatna te chuan toxic gas sulphur dioxide leh methyl chloride nasa takin a tichhuak thin a, German chhungkaw pakhat fridge atanga toxic gas put ru avanga an thihna chuan Einstein chu chona nasa tak a siam nghe nghe.

US hi Dictator rorelnaah!

Indopui II-na hun lai khan scientist pakhat Kurt Godel chu Nazi ho hmunpui atangin US-ah luh a tum a. Godel-a’n American citizenship nih a dilna chu Einstein-a chuan a hlawhtlin a ring lo hle. Citizen Interview an neih hnuhnung berah amah hriatpuitu awm tura an duh angin Godel-a chuan a thiante pahnih Einstein leh Oskar Morgenstern te a hruai a.

Godel chu nasa takin a inbuatsaih a, Philip Forman-a’n interview a conduct a. Forman hi US ruh em em mai, US hi dictatorship-ah a awm ngai lo vang tih ngaihdan neitu a ni a, chumi chungchang an han sawi chu Godel-a chuan a tawmpui ta hauh lo. US hi an constitution-ah kua/pawp a awm avangin dictatorship-ah a chang thei a ti ve tlat a, chutianga an inhnial chuan Godel-a chuan American citizenship a neih loh phah palh ang tih hlauvin Einstein chu a lo tawng vat a; a hnuah Godel chu US citizen nihna pek a ni zui a ni.

Heng thil vel lo hretu an thian Morgenstern chuan a diary-ah a lo ziak thlap a ni. Godel-a rin dan chuan Article V hi constitution-a pawp awm lai leh US ram inkaihhruai dan tidanglam thei tura a ngaih a ni a, siam that erawh a ni ta chuang lo.

FBI-in Soviet spy-ah an ngai
Kum 1933-a US a luh atanga a thih kum, 1955 thleng khan FBI chuan an enthla reng a. A phone an ngaithla a, a lehkhathawn an endik a, an thlithlai reng thin. Tum khat phei chu FBI chuan Immigration & Naturalization Service nen tangrualin Soviet spy anga ngaiin thu an zawt fiah hman hial! Tum khat phei chu communist tan lam deuh leh indo that lohzia a tlangaupui nasat avangin  FBI leh Immigration & Naturalization Service-te chuan thu an zawt fiah nghe nghe.

Hei bakah hian US a luh dawnin Woman Patroit Corporation chuan State Department hnenah lo dang tur leh, an lo danna chhan tur phek 16 zeta chhah thuziak an pe! Hei hi Joseph Stalin te nena communist rinna lama inthuruala an ngaih vang a ni ber.

Hetianga complaint a awm takah chuan Visa an pek hmain an dâwp leh a. Hemi tumah zet chuan Einstein pawh thinrim takin a tawng chhuak hial.

Atom Bomb vangin a inchhir

US sawrkarin nuclear bomb hmanga World War-II-a hnehna chan tuma Manhattan Project an kalpui kha Einstein chuan engtik lai mahin a thlawp ngai lo. Mahse, scientist mamawhna a sàn em avangin, thuneitute chuan World War II-a hman tur a nih loh thuin an thlêm ve ngar ngar a ni.

Chutiang a nih avang chuan President Franklin Roosevelt hun laiin Einstein chuan Atomic Bomb siam turin lehkha a ziak ta a, physicist Leo Szilard pawh a tel. A hlauh ang ngei ngeiin Atom Bomb chu Hiroshima leh Nagasaki-ah hman a ni zui a. Chu chuan Einstein-a rilru a tina em em a, “He thil hi a thleng dawn a ni tih hria ni ila chu ka lo inhnamhnawih malek tur,” tiin a sawi a ni.

Eduard Einstein
Eduard Einstein hi a nupui Mileva Maric nena an fa niin Einstein-a fa pahnihna a ni. Schizophrenia natnain a tlakbuak a, a nu leh pate chu kum 1919-ah an inthen leh bawk si a, Psychiatrist Hospital-ah an enkawl hial a. Hospital-a Eduard a luh hnuin Einstein chuan German atangin US-ah a kalsan a, US atangin lehkha a thawn thin.

Einstein-a lehkhathawn hian Eduard chu a fuih nasain a tichhel hle. US-ah awm daih tawh mah se, a fapa hmuh leh chu a beisei reng a, mahse, indopui pahnihna a lo chhuah leh tak avangin Eduard chu a thih thlengin a hmu leh ta lo a ni.

Mileva pawh kum 1948-ah a thi a, hemi hnu kum 9 ngawt chu Eduard hi hospital-ah a la awm. Foster home-a kum 8 ngawt a awm leh hnuin hospital lamah a kir leh a, kum 1965 khan a thi.

Meizial heh tak a ni
Einstein-a nuna bet tlat thil pahnih chu violin leh a vaibel a ni! Intihhahdam nan leh, thutlukna siam dawna rilru tihfim nan tiin meiziak zu thin! Doctor-te erawh chuan taksa tana a that loh thu an hrilh nasa hle. Vaibel pak hlat hlat chungin a tep chuap chuap a, a sî vang vang thin.

Einstein hi Montreal Pipe Smokers Club-ah Lifetime member a ni ngat a ni. Tum khat chu lawnga a chuan laiin tuiah a vaibel a thlauh hlauh mai a, tuiin a len tak daih avangin ui takin a thlir zui vawng vawng mai a ni.

Hmangaihna ngah tak a ni

Einstein-a kha nula laka tlatlum tak a ni roh va! A hunawl neih chu meizial zuk nan leh hmangaih lehkhathawn ziah nan bakah insawizawi nan a hmang thin. A ziak thlumin a thluaithlum nasa ve thin hle nia sawi a ni.

Kum 2006 khan Hebrew University-a Albert Einstein Worlwide Exhibition an neihnaa NBC News-in Hanoch Gutfruent an kawm tum khan Einstein-a’n a nupui hnuhnung zawk Elsa-i hnena a lehkha thawn tam tak an pho chhuak a; phek 3500 zeta chhah a ni!

Elsa nena an inchhai lai ngei ngei pawhin ‘nula tam takin min hual vel reng a ni’ tiin a ziak! An inneih hnuah pawh bialnu paruk aia tlem lo a nei hman a, chung zingah Estella, Ethel, Toni leh Margarita te pawh an tel.
 
A tisual ve tlat!
Einstein hi scientist ropui leh fing bera ngaih ni mah se mi famkim a ni bik lo. A formula pakhat E = mc2 chungchangah thil tihsual lian tak a nei a, chu chu kum 1917-a a hriat chhuah meuh chuan pawi a ti hle. A formula-ah Greek hawrawp Lambda chu hmangin chu chuan gravity attraction a entir a ni.

A hnu chuan he thil hi a paih leh a, a hma lama universe lo thang zel sawifiah nana a hman thin chu a dik tawk lo nia a ngaih vang a ni. Amaherawhchu, kum 2010 khan scientist te chuan Lambda a hmang chu a dik thu an sawi thung.

Comments

Post a Comment

Popular Posts

Interview with Frozen Crew

ZORAM TODAY | August 17-31,  2015 (A ugust ni 4, 2015 tlai lam a ni a, a hma zana kan inhrilh lâwk angin Okahito Studio 89, Chanmari-ah kan inhmu a, tlai dar 3:30-a inhmuh tum kan ni a, sikul leh college kal lai  te an nih hlawm avangin an rawn thleng tlai hret. An practice routine tãwt tak karah inkawmna hun tha leh hlimawm tak kan nei thei a, kan lawm takzet a ni.) ZT: Inkawmna hun tha tak min pe a, ZORAM TODAY hmingin lawmthu ka hrilh a che u. Zawhna kan nei nual a, ka zawt nghal mawp mawp mai ang che u aw. FC: Keini pawh kan lawm lutuk. Duh duh min zawt rawh. A hmanhmawhthlak loh. ZT: A hmasa berin in crew hi engtika in din nge? In din tan dan han sawi teh u. FC: January ni 19, 2013 khan kan din. Kan din tan dan tak hi... (An nui deuh thú a) a ho ang reng. Kan thiante’n Chawlhhmun-ah Basketball Tournament final-a lâm turin min sawm a, kan inbe kual a, kalkawngah hming kan inphuah chawp a. Chuta tang chuan tun thlengin kan la ti chho zel a nih hi. ZT: A hmain in

Khiangawia khualzin kawng

ZORAM TODAY | September 1-14, 2015 - Fela Ngente Kum 1967 a ni a, Thailand rama Yasothon Province-ah chuan loneitu inngaitlawm leh ngilnei tak, taima em em bawk a awm a, a hming chu Yam a ni. An khuaah chuan nula zak thei lo ve tak a awm bawk a, ‘Joei’ tiin an ko thin. Kan hriat awlsam dan tur chuan Yam hi ‘Khiangawia’ kha a ni a, Joei hi ‘Vuani’ tia kan hriat kha a ni! He lemchan hmuhnawm em em hi a thupui chu ‘Yam Yasothon’ a ni a, kum 2005, September ni 8-a an tihchhuah tawh a ni. A hnuah part 2 leh 3 te an siam leh a, tunlaia lar em em hi Yam Yasothon-3 niin kum 2013, August ni 8-a an tihchhuah kha a ni. Yam Yasothon-3 Hei hi Khiangawia film thar ber a ni a, a thawnthu tlangpui chu kan hre nual tawh awm e. Khiangawia leh Vuani te chu an innei chho ta a, an fate pawh an puitling chho tan tawh. An fapa upa zawk Khiangmawia leh Khiangawia bialnu hlui Neihsungi fanu upa zawk Jawr-i te chu an inngaizawng a, Khiangawia fapa naupang zawk Khiangsata leh Neihsungi fanu naupang

Advertisement chhuah lovin SSA zirtirtu 58 la

ZORAM TODAY | October 20-2 November, 2015 Sarva Shiksha Abhiyan (SSA), Mizoram hnuaiah kumin 2015 April thla hnu lamah advertisement chhuah lovin zirtirtu leh thawktu dang atan SSA contract scheme hmangin mi 58 lak an ni. Right to Information Act(RTI) hmanga zawhna, Mizoram SSA Mission Additional State Project Director leh State Public Information Officer(SPIO) ni bawk V. Lalsiamthara’n a chhan dan chuan, SSA hnuaia Middle School leh Primary School-a thawk tur hian advertisement chhuah lovin Mamit district-ah 14, Kolasib district-ah 12, Lunglei district-ah 11, Lawngtlai district-ah 8, Aizawl district-ah 6,  Champhai district leh Serchhip district-ah 3 ve ve leh, Saiha district-ah 1 lak an ni. Heng mi 58 te hi UPST(VIII), UPST, Art Instructor, RP(BRC), RP (Subject Specialist) leh RP (CWSN) te niin heng mite hian an hna an zawm vek tawh a ni. Sawrkar hnuaia hna thla thum aia rei thawh dawn chuan district employment exchange kaltlangin hnaruak awm zat leh dil theih dan tur kimchan

Hmuchhuaktu Prof. Lalnuntluanga

ZORAM TODAY | September 15-5 October, 2015 - Fela Ngente Prof. Lalnuntluanga, Mizoram University-a Dean, Students’ Welfare (DSW) ni lai leh, Environmental Science Department-a professor ni mek chuan research scholar eng emaw zat kaihruaiin a hnuaiah hian mi pathumin Ph.D an zo tawh a, Ph.D scholar kaihhruai (guide) mek mi 8 lai a nei bawk. A hnuaiah vek hian M.Sc. dessertation submit tawh mi 20 chuang an awm tawh. Prof. Lalnuntluanga hi September ni 24, 1975 khan Aizawl-ah a piang a, unau 8 zinga a upa ber a ni. Naupang harhvang leh duhawm tak niin Zemabawk Venglai-ah a seilian bawk. Zirna kawngah a tluang em em a, Nursery atanga Ph.D a zawh thak thlengin Mizoram chhungah vek a zir a ni. Ama insawi dan takah Durtlang pelin lehkha a zir ve ngai lo! Academic line-ah chuan Mizoram tihmingthatute zinga mi a ni a, zirtirna mai bakah zirbingna (research) lamah a kal nasa em em a, a thawhpuite leh a nauteho nen thil thar eng emaw zat an hmuchhuak tawh a, tun hnaiah sangha chi (spe

Grammy Award sem zan thlalak instagram-a like tam zual te

February ni 15, 2016 zana Los Angeles, California-a Grammy Award semnaa Selena Gomez leh Taylor Swift te thian dun thlalak chuan instagram-ah like a hlawh hle a, mi maktaduai hnih chuang zetin an like. Taylor Swift album '1989' chuan album of the year lawmman a dawng nghe nghe. Instagram chuan hemi zana Grammy thlalak upload like hnem zual pangate a tarlang a, Taylor Swift thlalak upload bakah Justin Bieber thlalak pahnihte pawh a tel. Hemi zana instagram hashtag hman tam ber chu #justinbieber, #selenagomez leh #love tih a ni thung. Thlalak like tam pangate chu: 1. Taylor Swift leh Selena Gomez-in red carpet an lut chiah thlalak hi Taylor Swift hian a post a, he thu ziah lai (4:00PM, 17/2/2016) hian like 23,24,720 awm tawhin comment pawh 40,862 zet a awm tawh a ni. Taylor Swift hian instagram-ah follower mi maktaduai 66.5 zet nei tawhin thlalak 845 a upload tawh a, Selena Gomez hian follower maktaduai 65.4 neiin post 1120 zet a nei tawh bawk, 2. Justin Bieber thlalak p