Skip to main content

Mount Everest thihchilhtu lar zual 10

ZORAM TODAY | March 1-14, 2016 -KC Lalthansanga
He tlang zet hi zawngin mihring nunna a heh miah miah e! Thlalak leh ralkhat atang chuan mawi tak angin a lang na a, hmun tihbaiawm leh nunna lem hnem em emtu a ni tlat si. Mizo zingah ngei pawh he tlang chhîp thleng thei Zohmangaiha kan nei tawh a, tunah Mizo nula pakhat chu he tlanga lawn turin a inbuatsaih mek. Eng pawh ni se, thu ngaihnawm atan, he tlâng lawn chhuah nana an nunna thâp ta mi tam tak zinga a lar zual 10-te chauh i’n tar lang teh ang.

10. Karl Gordon Henize
Karl Gordon Henize hi October ni 17, 1926-a Cincinnati, Ohio-a piang a ni a, a puitlin hnuin Northwestern University-ah astronomy professor a ni. Kum 1967 khan NASA chuan van lam chanchin zirna lama scientist hna thawk turin a thlang. Kum 1985 khan vanthengrengah a thlawk chhuak ve a, khatih lai khan American zinga vanthengreng tlawh tawh zinga upa ber a ni.


He a hna piah lamah, Henize-a châk em em reng pakhat chu tlang lawn hi a ni. Kum 1993 October thla khan kum 66-a upa niin Mount Everest-a lawn a tum a, he hmunah hian NASA hmanrua hmanga radiation zir chian a tum a ni. Nimahsela, vanduaithlak takin October ni 5 khan base camp-ah hmun sanga natna kai awlsam tak celebral edema a kai a, a boral nghal. A thih hmaa a duhthusam a sawi ang ngeiin, tlang pangah a ruang an zalh.

9. Peter Kinloch
British IT specialist Peter Kinloch duhthusam leh tum ber chu khawvel khawmualpui pasariha tlang sang ber theuh lawn chhuah hi a ni. Hemi tihhlawhtlin tumin a bei a, May ni 1, 2010 chawhnu dar 1:00 velah khan kum 28 mi hian a tlang panga lawn chhuahna turin Mount Everest a zawh tan a; mahse, a vanduaina lantirtu mai a lo ni.

A tlang sang chin a thleng ta maw tihah, tlang lawnte’n harsatna an tawh thin ber leh tlang sanga natna langsar tak cerebral edema chuan a bawh buai ta tlat mai. Tlang sang taka a awm lai chuan a thluak a lo vung a, chuan a khaw hmuh a tibuai zo va, reiloteah a mit chuan khua a hmu thei ta lo. Rang takin Sherpa mi pathum leh an team leader chuan Kinloch chu an pui nghal a, darkar 12 chhung zet chu damdawi leh oxygen pein, chu mitdel chu tlang atanga chhukthlakpui an tum a, vanduaithlak takin khaw awmdan rawn inthlak danglam avang chuan engmah tih theih an nei ta lo va. An sahimna ngaihtuahin fit 28,000 vela sangah Kinloch chu an kalsan a, chutah chuan a thi ta a ni. 

A kum lehah Kinloch-a thian pakhat chu Everest-ah lawnin a thianpa thi ta ruang chu a han hmu ta a. A taksa chu tlang pangah Sherpa ho chuan a thih hmain an lo phuar bet ni awm tak a ni. Kinloch-a thianpa hian, Kinloch-a ruang chu khaw vawtin a lo vawng tha a, thlamuang taka muhil ang maiin a hmu tih a sawi. 


8. Marty Hoey
Marty Hoey hi Utah- a vur tlengna hmuna chhanchhuahna hna thawktu a ni. Kum 31 mi a nih lai, kum 1982 khan chawlh hman pahin mi 16-te nen Mount Everest chu hmar lam atangin an lawn a. May ni 15 tlai lam dar 5:30 velah chuan, fit 26,600 vela sanga a lawn laiin a lawnna hmanrua pakhat chu a chhe ta hlauh mai a, a talbuai ta. An awmna lai tak chu hmun hlauhawm tak a nih avangin Hoey-i thiante leh a lawnpuite chuan engmah an tihsak thei bik lo, feet 6000 zeta sanga a taksa thi mai tura inkhai en mai loh chu!

A tlak thlak hnuah chuan a lawnpuite chu boruak chhe takin a rawn hmet a, a lawna lawn chhunzawm rual a ni ta lo. Rang takin tlang chhip thleng lovin an let leh a, chuta chin Hoey-i taksa hmu an awm ta lo!


7. Francys & Sergei Arsentiev
American tlanglawnmi Francys Arsentiev leh a pasal Sergei Arsentiev te chuan Mount Everest lawn tumin kum 1998 May thla khan base camp an pan a. Tum hnih ngawt chu tlang chhip thlen tumin an bei a, beidawngin an kir leh a ni. May ni 22 khan a vawi thumna turin tlang chhip thlen tumin an bei leh a, vanneihthlak takin tlang chhip an thleng thei ta hlauh mai! Mahse, he an vanneihna hi an vanduaina thlentu mai a lo ni.

Tlang chhip chu oxygen bur tel lovin an thleng a, May ni 23 zana an chhuk leh lamah Francys-i leh Sergei-a te chu an inhloh ta tlat mai. Sergei chuan tlang lawn team dangte awmna a zu pawh a, a nupui a lo la thleng thla lo tih a hre chhuak ta. Chungho chu damdawi leh oxygen a dil a, a nupui zawng turin a lêt leh a, chuta chin tuman an hmu zui tawh lo.

Francys-i ve thung kha tlanglawnmi dang Ian Woodall leh a nupui hual Cathy O’Dowd te chuan May ni 24 zingkar khan an hmu a, chutih lai chuan a taksa chau tawh tak mai chu khaw vawtin thihna khurah a hnûk lut mek a. An hmuh veleh an tanpuina a dil a, mahse, Woodall leh O’Dowd te chuan engmah an tihsak thei bik lo. Hun rei lo te chu a bulah an awm a, khuain a rawn bumro zui tak avangin thi turin an hnutchhiah ta! An hnena Francys-i thusawi hnuhnung ber chu, “He hmuna thi mai tur chuan min kalsan lul suh u,” tih a ni.

Woodall leh O’Dowd chu tlang chhîpah lawn mah se, an thiltih chuan a thawng zui reng a, awm nuamin an awm thei ta ngang lo. Kum 10 a ral hnu, 2007 khan Woodall leh O’Dowd chu tlangah hian lawn lehin, Francys-i taksa an han hlãwm a, an phum ta a ni.

6. David Sharp
Kum 2006 May thla khan, British tlanglawnmi, David Sharp chuan amahin oxygen bur hnih nen Mount Everest a lawn a, hetih lai hian kum 34 mi a ni. May ni 15 khan tlang chhîp chu a chuang ngei nia rin a ni. A chhukthlak lamah eng emaw harsatna tawkin, hmanhmawh takin ‘Green Boots Cave’ an tih, hmun pûk deuh chu a bel ta niin an ring.

He a tawmna hmunah hian che zui thei tawh lovin a nunna chuan tâwp lam a pan a. Hetih lai hian tlang lawn chho leh chhuk leh lam, a tlem berah mi 40 vel chuan an paltlang a, tuman an tanpui lo. Hei hian inhnialna a titam a, tlanglawnmi tam takina tanpui ngai an hmuhte tanpui lova thi tura an kalsan thin hi mi tam tak chuan an sawisel nasa hle.

5. Hannelore Schmatz
October ni 2, 1979 khan kum 39-a upa, Hannelore Schmatz leh a pasal kaihhruai an team chuan Mount Everest tlang chhip chu chhim lam kawng atangin an lawn chhuak a; an chhuk leh lamah, metre 100-a sanga awm Camp IV-a an chawlh laiin Schmatz chu tla thlain a thi (camp hi hmun li-ah an siam). Tlanglawn dang American mi Ray Genet pawh a thi a, midang an dam khawchhuak thung.

A kumleh thlengin Schmatz-i taksa chu chhim lam atanga tlang lawnte’n an hmu fo. A awmna hmunah pangngai takin a thu a, a thawmhnaw pawh pangngai takin a inbel thlap a ni. A thih hnuah pawh a mit a meng reng a, a sam pawh thliin a chhem leng seng seng thin niin mita hmutute’n an sawi. Kum 1984 khan Nepalese police officer leh Sherpa-te chuan Schmatz-i taksa chu lak sawn tumin an bei a, an thih phah nghe nghe. Kum 20 hnuah thliin a taksa chu a thlang ruamah a lênthla a, tun thleng

4. George Mallory
George Mallory hi British mi niin sikul zirtirtu a ni a, kum 1886-ah a piang. Tlang lawn timi tak a ni a, Mount Everest a lawn hmain Alps leh Wales tlang te pawh a lo lawn tawh nghe nghe. Kum 1921 leh 1922 khan Mount Everest hi a lo lawn tawh. A lawn hmasak zawk kum 1921 khan tlang hmelhmang belchiangin a kal a, tlang riruang a siam. A lawn vawi hnihnaah hian vur tawlh avangin a hote mi 7 ngawt an thi.

A tum thumna atan kum 1924 khan Mallory chuan beihpui thlak a tum leh ta. Mi’n, “Eng vanga mi’n Everest lawn hi duh thin nge an nih?” tia an zawha chu, “A chhan chu, sawta a awm vang a ni,” tiin a lo chhang mai thin. June ni 6 khan Mallory leh a thian tlanglawnmi ve tho Andrew Irvine te chuan tlang an lawn tan a, June ni 8-ah fit 26,800 an thleng (Everest hi a sang lai berah fit 29,029 a ni). Hemi ni zing hian a tlang chhîp thlen ngei tumin an chhuak a, chu chu nungdama an hmuh hnuhnun ber a ni a; Mallory leh Irvine hian tlang chhip an thleng lova ngaih a ni. Mallory taksa hi kum 1975 khan Chinese tlanglawnmite’n fit 26,760-a sangah an hmu chhuak a, Irvine-a taksa erawh hmuh a ni ta lo. Rin danah chuan, Mallory hi tlang lawnna pang atanga tlaa thi a nih rin a ni. A taksa hi kum 90 hnu thleng pawhin hmuh theihin a la tha a ni. Everest hi kum 1953-a Sir Edmund Hillary leh Tenzing Norgay te’n an lawn chhuah hma kha chuan tumah an lawn chhuak ta bik lo a ni.

3. Rob Hall
Kum 1996 May thla khan New Zealand tlanglawnmi, Rob Hall leh a hote mi 8 chuan Mount Everest tlang chhîp thlen tumin beihpui an thlak a. May ni 11 chawhnu lamah chuan tlang chhip bulah Hall-a team-te bakah tlanglawn team dang pathum an awm ve bawk. Tlai dar 4:30 velah chuan an hmahruaitu chu a chesual a, a tanpui turin Hall-a chuan theihtawp a chhuah nghal a. Vanduaithlak takin khaw awmdan a rawn inthlak a, vur thli rawn tleh chuan tlanglawnmi eng emaw zat chu tlang chhip atangin a chhem tla a, chung zingah chuan an hotupa Hall-a pawh a tel nghe nghe.

Vur thli tleh avang chuan fit 28,500-a sangah tanpuitu nei lovin Hall-a chu a tâng a, zankhuain a tuar a, a tuk erawh a nileng zo ta lo. May ni 12 chawhnu lamah chuan Hall-a chuan a satellite phone hmangin a nupui, an fa pakhatna tur pai mek chu a bia a, a thu hrilh hnuhnun ber chu, “Ka hmangaih che. Tui takin mu ang che, ka duhlai. Engmah hlauh tur a awm lo a nia,” tih a ni a, phone a reh ta a ni.

Hall-a taksa hi tlang chhim lamah a awm reng thin a, mahse, fit 12,000-ah a tla thla tawh. A nupui chuan, a pasal taksa dah fel tur chuan tuin emaw a nun a thâp a ngai dawn tih hriain, he hmuna a awm mai pawh pawi a ti lo zawk a ni. Hemi tum hian Hall-a rual hian, vur thli tleh vangin mi 7 dang pawh an thi a, ni khat thil thu-a he tlanga mi thi an tam ber tum a ni. He chhiatna thleng chungchang ziahna lehkhabu ‘Into Thin Air’ tih Jim Krauker ziah chu lehkhabu hralh hnem tak a ni a, a ziaktu hi Hall-a team member zinga mi niin tlang chhîp a han thleng nghe nghe.

2. ‘Green Boots’
‘Green Boots’ an tih hi hminglem a ni a, he tlang hmar lam fit 28,000- a sanga lung puk deuh hming an vuah a ni a, a chhan pawh, he hmunah hian pheikhawk hring bun mi pakhat taksa a awm reng vang a ni; David Sharp-a chanchinah pawh a lan nghe nghe kha.

Mi tam zawkin an rin dan chuan, he taksa bun hring bun hi Indian mi Tsewang Paljor niin, kum 1996 khan a hote mi 6 nen boot hring bunin tlang an lawn a ni. May ni 11 khan anni pawh Rob Hall-a thih chhan tho vur thliin a nuai a, chuti chung chuan Paljor leh a thian pahnih chuan tlang chhîp lam an pan lui zel a, mi dang pathum chu an lêt leh a. A lan danah chuan Paljor leh a thiante hian tlang chhîp an thleng ngei a, an base camp pawh be pawpin an hlawhtlin thu an sawi. Hemi chungchangah hian inhnialna a tam hle. An chhukthlak leh lamah Paljor hi pukah tawmimin he hmunah hian a thi ta ni-ah an ngai.

1. The Rainbow Valley
‘Rainbow Valley’ han tih mai chuan a hming a mawi a, hmun nuam tak niin a lang. Mahse, a takah chuan thlahrang film-a hmun tihbaiawm tak ang hi a ni thung. Mount Everest-a ‘Rainbow Valley’ an tih hi fit 26,000-a sanga awm niin hmar lam atanga tlang lawn thinte’n an hmu thin. He ruam hi mihring ruangin a khat a, an thawmhnaw hak rawng chi hrang hrangte chu a râng ruk a, a tihbaiawm hle. Tlanglawnmite’n ruang an chharte an paih khawm thin vanga tam a ni ber. George Mallory ruang pawh he ruam chhehvelah a awm nghe nghe.

‘Rainbow Valley’ hi, kum tina khawvela tlang sang ber Mount Everest lawn chhuah tum thi an awm ziah avangin khawvela thlan zau ber a ni e, an ti thin.

Comments

Popular Posts

Khiangawia khualzin kawng

ZORAM TODAY | September 1-14, 2015 - Fela Ngente Kum 1967 a ni a, Thailand rama Yasothon Province-ah chuan loneitu inngaitlawm leh ngilnei tak, taima em em bawk a awm a, a hming chu Yam a ni. An khuaah chuan nula zak thei lo ve tak a awm bawk a, ‘Joei’ tiin an ko thin. Kan hriat awlsam dan tur chuan Yam hi ‘Khiangawia’ kha a ni a, Joei hi ‘Vuani’ tia kan hriat kha a ni! He lemchan hmuhnawm em em hi a thupui chu ‘Yam Yasothon’ a ni a, kum 2005, September ni 8-a an tihchhuah tawh a ni. A hnuah part 2 leh 3 te an siam leh a, tunlaia lar em em hi Yam Yasothon-3 niin kum 2013, August ni 8-a an tihchhuah kha a ni. Yam Yasothon-3 Hei hi Khiangawia film thar ber a ni a, a thawnthu tlangpui chu kan hre nual tawh awm e. Khiangawia leh Vuani te chu an innei chho ta a, an fate pawh an puitling chho tan tawh. An fapa upa zawk Khiangmawia leh Khiangawia bialnu hlui Neihsungi fanu upa zawk Jawr-i te chu an inngaizawng a, Khiangawia fapa naupang zawk Khiangsata leh Neihsungi fanu naupang

Mizo thalaite chotu Indian Army Officer nula Lt. Babie Lalduhsangi

ZORAM TODAY | October 6-19 October, 2015 Tun hnaia Mizo nula chhuanawm berte zinga rawn inhlãngkai Lt. Babie Lalduhsangi chu a training zo chawlh hmanga a lo haw zawk lai kan kawm thei hlauh mai a, sipai officer a nih chhoh dan leh a chanchin hrang hrang kan zawt a, hun tha tak min pek avangin a chungah kan lawm takzet a ni. Babie Lalduhsangi hi kum 2014 October thlaah Officers’ Training Academy (OTA) Chennai-ah a lut thla a, hetah hian mipa leh hmeichhia training pawlh vekin inelna hrang hrangah mipa leh hmeichhia an thliar hran lo! A sam sei mawi em em mai chu mi dang rualin an nawr kawlhsak vek a. An training chhung hian harsatna zawng zawng hneh dan an zir ni berin a lang. A chang chuan darkar 3 chauh te mutna hun an nei a, mel tam tak tlan te a ngai a. Hriatna tizau turin zirna lam an bei reng bawk. Thla 11 an intuaihriam hnuah kumin 2015 September thla khan an zo (commissioned) ta a,  hetia an zawh hian Lieutenant (arsi 2 bel) puitling an ni ta a ni. Sipai officer ni

Hmuchhuaktu Prof. Lalnuntluanga

ZORAM TODAY | September 15-5 October, 2015 - Fela Ngente Prof. Lalnuntluanga, Mizoram University-a Dean, Students’ Welfare (DSW) ni lai leh, Environmental Science Department-a professor ni mek chuan research scholar eng emaw zat kaihruaiin a hnuaiah hian mi pathumin Ph.D an zo tawh a, Ph.D scholar kaihhruai (guide) mek mi 8 lai a nei bawk. A hnuaiah vek hian M.Sc. dessertation submit tawh mi 20 chuang an awm tawh. Prof. Lalnuntluanga hi September ni 24, 1975 khan Aizawl-ah a piang a, unau 8 zinga a upa ber a ni. Naupang harhvang leh duhawm tak niin Zemabawk Venglai-ah a seilian bawk. Zirna kawngah a tluang em em a, Nursery atanga Ph.D a zawh thak thlengin Mizoram chhungah vek a zir a ni. Ama insawi dan takah Durtlang pelin lehkha a zir ve ngai lo! Academic line-ah chuan Mizoram tihmingthatute zinga mi a ni a, zirtirna mai bakah zirbingna (research) lamah a kal nasa em em a, a thawhpuite leh a nauteho nen thil thar eng emaw zat an hmuchhuak tawh a, tun hnaiah sangha chi (spe

Mobile phone i tlo zawk nan

ZORAM TODAY | September 15-5 October, 2015 Tunlaiah mobile phone tel lovin kan awm hleithei tawh lo a ni ber a. Mobile phone changkang tak tak a lo chhuak a, smartphone chi hrang hrangah application changkang leh tunlai ber ber kan dah ta rup mai. Kan nitin nuna a pawimawh tawh em avangin, mobile phone hi a tangkai a, engtin nge hmang ila a daih rei ang le? Mobile phone reng reng battery hmang a nih vek avangin battery chungchang han sawi hmasa ila. Mobile phone battery hi chi hrang hrang awm mah se, tunlaiah chuan Li-Ion hi hman lar ber a ni. He battery hi a thar lei zawh hlimah, a tlangpuiin darkar 4-5 chhung charge ngei ngei tur a ni. Hman vat kan duh thin avangin a thar tirha a charge mamawh zat pawh charge hman lovin kan khawih thin a, hei hian battery a titlo lo. Battery leh phone insîkna hi thlatin vawi khat tal tihfai ziah a tha hle. Charge pawh hi duh hun hunah charge tur a ni lo. A battery a zawh hma deuh, 9% vel a la awm lai hian charge chauh tur a ni a, battery e

Mizo band lar The Prophets

ZORAM TODAY | November 3-16, 2015 - Fela Ngente An band hming i la hre ngai lo a nih pawhin LPS Top Chart (Top 10) a lang mek ‘Arora’ hla tal chu i hre ngei ang. Chu pawh i la en lo a nih chuan YouTube lamah han zawng la, ngaithla chhin teh. Beidawnna ruama t hu, hmalam huna beiseina nei tawh miah lo leh nun chaute chhawk zangkhai thei hla t ha tak hi i hriat loh kan duh lo. He hla avang hian mahni nunna lak duh em em tlangval pakhat chuan beiseina neih phahin beidawnna khur a t angin a tal chhuah phah asin. A TIRAH CHUAN Mizo Progressive Metal Band hmasa ber tia chhal theih turin October ni 25, 2009 khan ‘The Prophets’ hi din a ni a, an din kum hian hmalakna lian tham an nei lo. A kum leh (2010) a t angin nasa zawkin an bei a, a enga mah hmaa music video siam nghal ngawt chu t ha an tih loh avangin inelna hrang hranga tel chho phawt turin rilru an siam a. Tichuan,  Livewire MOOD INDIGO, 2011-a Sikkim khawpui Gangtok-a neihah an thawhrimna chu mal sawmsak niin pathumna d