Skip to main content

Harsatna ngam loh Hershey

ZORAM TODAY | March 1-14, 2016 -Kimi Colney

Mihringte hi hlawhtling saa piang kan awm lo va, zirna lamah te, infiamna lamah te, eizawnna lamah te pawh theihtawp chhuaha beidawnna piaha beiseina thlira kal hram hram te hi a ni, hlawhtling thin hi ni. -Kimi Co.

Kum 1857, September 13-a piang Milton-a hian unaunu pakhat a nei a, vanduaithlak takin kum 9 mi a nihin a unaunu chuan a thihsan a, a a nu leh a pa nen chauh an ni ta a. An chhungkua hi a pa hnathawhna avanga an insawn fo va, kum 13 a tlin meuh chuan school hrang hrang parukah a lut hman hial a. Lehkha thiam thei hle mah se, an insawn reng avangin Milton-a chuan harsatna tam tak a tawh phah a, a nu chuan, pawl a zir zawh hnuin sikul chawlhsana kut hnathawh lama eizawnna dap turin a duh tak zawk a.


Lehkha chhutna khawl (printing press)-ah a thawk a, German-English newspaper an chhuah thin. A hnaah a tui hlawl lo. Ni khat phei chu khawlah a lukhum a titla a, an hotupa chuan thinrim engphiarin a hau a, hrehawm a ti hle. 

Heta kum hnih zet a thawh hnuah a nu chuan kum 1872 khan Lancaster confectionary shop-ah, Joseph Royer hnuaiah hna thawh tur a hmuhsak hlau va, hetah hian theihtawpa thawkin, chithlum siam dan hrang hrang a zir chho zel a; chutih laiin a pa chuan chu chu ‘hmeichhe hna’ tiin a tuipui lo hle thung. Chuti chung chuan, a tuina zawng tak a lo nih si avangin kum 1876 khan a chhungte pawisa pukin Philadelphia khawpuiah chithlum dawr hawng turin a lut ta rawih mai. 

Phur tak chungin sumdawnna a tan chho va, nimahsela, hlawhtlinna hi mi vannei chungchuangte tan lo chuan chuti maia awlsam hmuh theih a lo ni lo! A hlawhchham chiang hle a, kum 6 a liam hnuah phei chuan a dawr a khar ta hial zawk a ni. Mahse, mi hlawhtling kan tihte hi mi beidawng ngai lo an lo ni, a beidawng duh lo. Colorado-a Denver-ah, a pa awmna lamah a insawn phei a, chutah pawh chuan chithlum siamnaah bawk thawkin bawnghnute, chini leh vanilla hmanga chithlum tui tak tak siam dan a zir chhuak ta a, a hlim kher mai. Hemi hnuah beiseina nen New York khawpuiah sumdawnna bul tan tumin a kal leh a, a la hlawhchham ta fo mai! Chu chu mi tam tak beidawnna hun a ni tawh.

Kum 1886-ah chuan kum 28 lai a lo ni ve ta a, kum 14 chuang zet chu sumdawnna a buaipui tawh a, hlawhtlin tik ni reng a nei lo. Mi tam tak, mi hlawhtling lote paltlang theih loh hun (stage) chu he hun hi a ni. Milton-a erawh chuan, mi hlawhchham mai mah ni se, a tum chu a phet lo chiang kher mai. Lancaster khaw lam a pan a, Denver khuaa chithlum siam dan a zir chu hmang tangkaiin, caramel (chithlum chi khat) siamna company, Lancaster Caramel Company chu a din leh ta a ni. Company chu tluang taka a kal a beisei em em laiin a hma ang bawkin, hlawkna khawp siam chhuahna tur hmanrua a nei ta lo va. Nimahsela, vanneihnain a rawn um ve ta. America tlawha British mi lo zin chuan a thil siam chu a lo tem fuh hlauh mai. A duh zawng tak a nih avangin an ram lama zawrh chhawn a duh ta a, hei hi Milton-a hlawhtlin intanna a ni ta. He English pa hian tam tham tak a order a, mahse, Milton-a neih sum leh hmanruain a daih awkawng lo mai. A pung awmin bank-ah pawisa a puk a, hmanrua a lei a, a thil siam chhuah pawh a lo tam ta deuh deuh a, a company chu a thang chho ta zawt zawt mai a ni.

A sumdawnnaah hian Lancaster khua hi a pawimawhin a remchang hle. Chithlum siam nan bawnghnute sawr chawp ngat a hmang thei a, electric siam chhuahna bulah dawr a siam a, chumi hmang chuan a khawl a hmang tangkai thei ta zel a. Chu mai ni lovin, Lancaster khua chu rel kawngin a tan tlang a, rel-ah chuan a thil siamchhuahte a zuar nghal thei zel bawk a, a remchang takzet.

Kum 1890 chhovah chuan Lancaster Caramel Company chu a rawn lian chho ta hle! Factory pahnih neiin hnathawktu pawh mi 1300 lai a chhawr ta hial a, Lancaster khuaa mi hausa berte zinga mi a lo ni ta. Kum 1893-ah Columbian Exposition-ah Milton-a chu a tel a, chutah chuan German company pakhat chuan chocolate siam dan an lo entir a. Chocolate siam lama inleh a duh tak avangin, hun rei tak a inngaihtuah hnuah, risk la tak meuh meuhvin Lancaster Caramel Company chu US dollar maktaduai khatin a hralh a, chumi hmang chuan chocolate siamna hmanrua leh khawl pawimawhte a lei a, ‘Hershey Chocolate Company’ a din chho leh ta a, a risk sual ta lo kumkhua a nih hi.

A tir takah chuan he chocolate siamna khawl atang hian caramel chithluma telh tur chauh an siam thin a, mahse, hun a kal zel a, chocolate siam lam a hawi ta zawk a. Tichuan, April ni 17, 1895 khan Milton S. Hershey chuan vawiin thlenga kan hriat lar Hershey chocolate chu a vawi khat na atan a zuar chhuak ve ta a ni. 

Kum 1900-ah molded milk chocolate bar an tih, bawnghnute hmanga chocolate tui tak siam dan a rawn hmu chhuak a, hei pawh hi vawiin thlenga Hershey’s larpuitu a ni.  

Milton Hershey hi mi taima leh tumruh tak a nih bakah mi khawngaihna ngah em em mai a ni a; Hershey’s company-ah chuan mi nawlpuiin an thil siamte an lei theih nan, chocolate chi tam tak siam lovin chi hnih/thum vel a siam a, a senso leh a hralhna man a tihniam hle. 

Tleirawl tê, mahnia eizawnna indap chawp, mi dawra thawk kual mai mai chuan mahniin dawr a hawng a, vawi eng emaw zat a hlawhchhampui a ni. Nimahsela, a beidawn duh lohna chuan a tawp a tawpah hmingthanna leh hlawhtlinna a rawn thlen a, ‘Hershey’ tih hming ringawt pawhin mi tam tak a tihahdam sawng sawng tawh a ni ber. 

A hausak hnu pawhin mi harsa leh hnuaihnung zawkte a tanpui nasa a, charity lamah a inhmang nasa hle. Kum 1909 khan ‘Hershey Industrial School’ dinin mipa naupang nu leh pa nei lo tan zirna hmun tha tak a siamsak a; kum 1918-ah a thil neih tam zawk chu Milton Hershey School Trust tan a dah a; MHST hian Hershey Entertainment and Resorts Company chu 100% a thunun a, Hotel Hershey leh Hersheypark te pawh a enkawl bawk. A sikul din chu kum 1951 khan Milton Hershey School tia thlak a ni ta a. Kum 1935 khan MS Hershey Foundation chu dinin, zirna lampangah tanpuina hna a thawk thin. Hei bakah hian Hershey Museum, Hershey Garden, Hershey Theatre, Hershey Community Archives leh Hershey Medical Centre te pawh din chhoh zel a ni bawk.

Milton Hershey School hi acre 2640 zeta zauvah a inbun a, thawktu mi 130 zet awmin, zirlai naupang 2000 chuang zet chuan a thlawnin lehkha an zir mek a ni.
-----------------------------------------------
Titanic atanga chhanchhuahna mak!
Kum 1912 khan Hershey leh a chi leh kuangte chuan British nawmchenna lawnglian RMS Titanic chu an book a. Mahse, chawp leh chilh takin an sumdawnna thil avangin an reservation chu an cancel leh ta a ni. Kan hriat theuh angin titanic lawnglian chu tuifinriat tuipuiah a pil ta a, a mi chuang mi 1000 zet maiin an thihpui nghe nghe  a nih kha. Hemi hnu hian New York pan nan German nawmchen lawnglian SS Amerika hmangin an haw ta a ni.

Indopui-II naah
Hershey Chocolate chuan indopui pahnihna chhung zawng khan US sipaite hnenah chocolate an supply char char a; an chocolate supply-te hi Ration D Bars leh Tropical Chocolate Bars te a ni. Kum 1940 atanga kum 1945 chhungin heng chocolate chi hnihte hi tluklehdingawn thum chuang zet chu sipaite hnenah an supply a ni.

International Chocolate Day
Milton-a pian ni, September ni 13 hi International Chocolate Day-ah puan a ni a, USA-a National Confectioners Association chuan he ni hi kum tin an lawm ziah thin. 
-------------------------------------------------
Milton Snavely Hershey hi September ni 13, 1857 khan USA-a Derry Township, Pennsylvania-ah a piang a, a nu chu Veronica Snavely Hershey niin a pa chu Henry Hershey a ni. Hershey Foods Corporation a din a, Chocolate a siam thin avangin ‘The Chocolate King’ tiin hminglem an vuah hial. A nupui Catherine Sweeney nen hian May ni 25, 1898 khan an innei. Catherine hi a caramel siam order-tu pakhat a ni. A nupui hian fa neihsak lovin kum 1915 khan a thihsan a, nupui a nei zui ta lo. Amah pawh October ni 13, 1945 khan kum 88 mi niin Pneumonia avangin a thi.

Comments

Popular Posts

Khiangawia khualzin kawng

ZORAM TODAY | September 1-14, 2015 - Fela Ngente Kum 1967 a ni a, Thailand rama Yasothon Province-ah chuan loneitu inngaitlawm leh ngilnei tak, taima em em bawk a awm a, a hming chu Yam a ni. An khuaah chuan nula zak thei lo ve tak a awm bawk a, ‘Joei’ tiin an ko thin. Kan hriat awlsam dan tur chuan Yam hi ‘Khiangawia’ kha a ni a, Joei hi ‘Vuani’ tia kan hriat kha a ni! He lemchan hmuhnawm em em hi a thupui chu ‘Yam Yasothon’ a ni a, kum 2005, September ni 8-a an tihchhuah tawh a ni. A hnuah part 2 leh 3 te an siam leh a, tunlaia lar em em hi Yam Yasothon-3 niin kum 2013, August ni 8-a an tihchhuah kha a ni. Yam Yasothon-3 Hei hi Khiangawia film thar ber a ni a, a thawnthu tlangpui chu kan hre nual tawh awm e. Khiangawia leh Vuani te chu an innei chho ta a, an fate pawh an puitling chho tan tawh. An fapa upa zawk Khiangmawia leh Khiangawia bialnu hlui Neihsungi fanu upa zawk Jawr-i te chu an inngaizawng a, Khiangawia fapa naupang zawk Khiangsata leh Neihsungi fanu naupang

Mizo thalaite chotu Indian Army Officer nula Lt. Babie Lalduhsangi

ZORAM TODAY | October 6-19 October, 2015 Tun hnaia Mizo nula chhuanawm berte zinga rawn inhlãngkai Lt. Babie Lalduhsangi chu a training zo chawlh hmanga a lo haw zawk lai kan kawm thei hlauh mai a, sipai officer a nih chhoh dan leh a chanchin hrang hrang kan zawt a, hun tha tak min pek avangin a chungah kan lawm takzet a ni. Babie Lalduhsangi hi kum 2014 October thlaah Officers’ Training Academy (OTA) Chennai-ah a lut thla a, hetah hian mipa leh hmeichhia training pawlh vekin inelna hrang hrangah mipa leh hmeichhia an thliar hran lo! A sam sei mawi em em mai chu mi dang rualin an nawr kawlhsak vek a. An training chhung hian harsatna zawng zawng hneh dan an zir ni berin a lang. A chang chuan darkar 3 chauh te mutna hun an nei a, mel tam tak tlan te a ngai a. Hriatna tizau turin zirna lam an bei reng bawk. Thla 11 an intuaihriam hnuah kumin 2015 September thla khan an zo (commissioned) ta a,  hetia an zawh hian Lieutenant (arsi 2 bel) puitling an ni ta a ni. Sipai officer ni

Hmuchhuaktu Prof. Lalnuntluanga

ZORAM TODAY | September 15-5 October, 2015 - Fela Ngente Prof. Lalnuntluanga, Mizoram University-a Dean, Students’ Welfare (DSW) ni lai leh, Environmental Science Department-a professor ni mek chuan research scholar eng emaw zat kaihruaiin a hnuaiah hian mi pathumin Ph.D an zo tawh a, Ph.D scholar kaihhruai (guide) mek mi 8 lai a nei bawk. A hnuaiah vek hian M.Sc. dessertation submit tawh mi 20 chuang an awm tawh. Prof. Lalnuntluanga hi September ni 24, 1975 khan Aizawl-ah a piang a, unau 8 zinga a upa ber a ni. Naupang harhvang leh duhawm tak niin Zemabawk Venglai-ah a seilian bawk. Zirna kawngah a tluang em em a, Nursery atanga Ph.D a zawh thak thlengin Mizoram chhungah vek a zir a ni. Ama insawi dan takah Durtlang pelin lehkha a zir ve ngai lo! Academic line-ah chuan Mizoram tihmingthatute zinga mi a ni a, zirtirna mai bakah zirbingna (research) lamah a kal nasa em em a, a thawhpuite leh a nauteho nen thil thar eng emaw zat an hmuchhuak tawh a, tun hnaiah sangha chi (spe

Mobile phone i tlo zawk nan

ZORAM TODAY | September 15-5 October, 2015 Tunlaiah mobile phone tel lovin kan awm hleithei tawh lo a ni ber a. Mobile phone changkang tak tak a lo chhuak a, smartphone chi hrang hrangah application changkang leh tunlai ber ber kan dah ta rup mai. Kan nitin nuna a pawimawh tawh em avangin, mobile phone hi a tangkai a, engtin nge hmang ila a daih rei ang le? Mobile phone reng reng battery hmang a nih vek avangin battery chungchang han sawi hmasa ila. Mobile phone battery hi chi hrang hrang awm mah se, tunlaiah chuan Li-Ion hi hman lar ber a ni. He battery hi a thar lei zawh hlimah, a tlangpuiin darkar 4-5 chhung charge ngei ngei tur a ni. Hman vat kan duh thin avangin a thar tirha a charge mamawh zat pawh charge hman lovin kan khawih thin a, hei hian battery a titlo lo. Battery leh phone insîkna hi thlatin vawi khat tal tihfai ziah a tha hle. Charge pawh hi duh hun hunah charge tur a ni lo. A battery a zawh hma deuh, 9% vel a la awm lai hian charge chauh tur a ni a, battery e

Mizo band lar The Prophets

ZORAM TODAY | November 3-16, 2015 - Fela Ngente An band hming i la hre ngai lo a nih pawhin LPS Top Chart (Top 10) a lang mek ‘Arora’ hla tal chu i hre ngei ang. Chu pawh i la en lo a nih chuan YouTube lamah han zawng la, ngaithla chhin teh. Beidawnna ruama t hu, hmalam huna beiseina nei tawh miah lo leh nun chaute chhawk zangkhai thei hla t ha tak hi i hriat loh kan duh lo. He hla avang hian mahni nunna lak duh em em tlangval pakhat chuan beiseina neih phahin beidawnna khur a t angin a tal chhuah phah asin. A TIRAH CHUAN Mizo Progressive Metal Band hmasa ber tia chhal theih turin October ni 25, 2009 khan ‘The Prophets’ hi din a ni a, an din kum hian hmalakna lian tham an nei lo. A kum leh (2010) a t angin nasa zawkin an bei a, a enga mah hmaa music video siam nghal ngawt chu t ha an tih loh avangin inelna hrang hranga tel chho phawt turin rilru an siam a. Tichuan,  Livewire MOOD INDIGO, 2011-a Sikkim khawpui Gangtok-a neihah an thawhrimna chu mal sawmsak niin pathumna d