Skip to main content

Harsatna ngam loh Hershey

ZORAM TODAY | March 1-14, 2016 -Kimi Colney

Mihringte hi hlawhtling saa piang kan awm lo va, zirna lamah te, infiamna lamah te, eizawnna lamah te pawh theihtawp chhuaha beidawnna piaha beiseina thlira kal hram hram te hi a ni, hlawhtling thin hi ni. -Kimi Co.

Kum 1857, September 13-a piang Milton-a hian unaunu pakhat a nei a, vanduaithlak takin kum 9 mi a nihin a unaunu chuan a thihsan a, a a nu leh a pa nen chauh an ni ta a. An chhungkua hi a pa hnathawhna avanga an insawn fo va, kum 13 a tlin meuh chuan school hrang hrang parukah a lut hman hial a. Lehkha thiam thei hle mah se, an insawn reng avangin Milton-a chuan harsatna tam tak a tawh phah a, a nu chuan, pawl a zir zawh hnuin sikul chawlhsana kut hnathawh lama eizawnna dap turin a duh tak zawk a.


Lehkha chhutna khawl (printing press)-ah a thawk a, German-English newspaper an chhuah thin. A hnaah a tui hlawl lo. Ni khat phei chu khawlah a lukhum a titla a, an hotupa chuan thinrim engphiarin a hau a, hrehawm a ti hle. 

Heta kum hnih zet a thawh hnuah a nu chuan kum 1872 khan Lancaster confectionary shop-ah, Joseph Royer hnuaiah hna thawh tur a hmuhsak hlau va, hetah hian theihtawpa thawkin, chithlum siam dan hrang hrang a zir chho zel a; chutih laiin a pa chuan chu chu ‘hmeichhe hna’ tiin a tuipui lo hle thung. Chuti chung chuan, a tuina zawng tak a lo nih si avangin kum 1876 khan a chhungte pawisa pukin Philadelphia khawpuiah chithlum dawr hawng turin a lut ta rawih mai. 

Phur tak chungin sumdawnna a tan chho va, nimahsela, hlawhtlinna hi mi vannei chungchuangte tan lo chuan chuti maia awlsam hmuh theih a lo ni lo! A hlawhchham chiang hle a, kum 6 a liam hnuah phei chuan a dawr a khar ta hial zawk a ni. Mahse, mi hlawhtling kan tihte hi mi beidawng ngai lo an lo ni, a beidawng duh lo. Colorado-a Denver-ah, a pa awmna lamah a insawn phei a, chutah pawh chuan chithlum siamnaah bawk thawkin bawnghnute, chini leh vanilla hmanga chithlum tui tak tak siam dan a zir chhuak ta a, a hlim kher mai. Hemi hnuah beiseina nen New York khawpuiah sumdawnna bul tan tumin a kal leh a, a la hlawhchham ta fo mai! Chu chu mi tam tak beidawnna hun a ni tawh.

Kum 1886-ah chuan kum 28 lai a lo ni ve ta a, kum 14 chuang zet chu sumdawnna a buaipui tawh a, hlawhtlin tik ni reng a nei lo. Mi tam tak, mi hlawhtling lote paltlang theih loh hun (stage) chu he hun hi a ni. Milton-a erawh chuan, mi hlawhchham mai mah ni se, a tum chu a phet lo chiang kher mai. Lancaster khaw lam a pan a, Denver khuaa chithlum siam dan a zir chu hmang tangkaiin, caramel (chithlum chi khat) siamna company, Lancaster Caramel Company chu a din leh ta a ni. Company chu tluang taka a kal a beisei em em laiin a hma ang bawkin, hlawkna khawp siam chhuahna tur hmanrua a nei ta lo va. Nimahsela, vanneihnain a rawn um ve ta. America tlawha British mi lo zin chuan a thil siam chu a lo tem fuh hlauh mai. A duh zawng tak a nih avangin an ram lama zawrh chhawn a duh ta a, hei hi Milton-a hlawhtlin intanna a ni ta. He English pa hian tam tham tak a order a, mahse, Milton-a neih sum leh hmanruain a daih awkawng lo mai. A pung awmin bank-ah pawisa a puk a, hmanrua a lei a, a thil siam chhuah pawh a lo tam ta deuh deuh a, a company chu a thang chho ta zawt zawt mai a ni.

A sumdawnnaah hian Lancaster khua hi a pawimawhin a remchang hle. Chithlum siam nan bawnghnute sawr chawp ngat a hmang thei a, electric siam chhuahna bulah dawr a siam a, chumi hmang chuan a khawl a hmang tangkai thei ta zel a. Chu mai ni lovin, Lancaster khua chu rel kawngin a tan tlang a, rel-ah chuan a thil siamchhuahte a zuar nghal thei zel bawk a, a remchang takzet.

Kum 1890 chhovah chuan Lancaster Caramel Company chu a rawn lian chho ta hle! Factory pahnih neiin hnathawktu pawh mi 1300 lai a chhawr ta hial a, Lancaster khuaa mi hausa berte zinga mi a lo ni ta. Kum 1893-ah Columbian Exposition-ah Milton-a chu a tel a, chutah chuan German company pakhat chuan chocolate siam dan an lo entir a. Chocolate siam lama inleh a duh tak avangin, hun rei tak a inngaihtuah hnuah, risk la tak meuh meuhvin Lancaster Caramel Company chu US dollar maktaduai khatin a hralh a, chumi hmang chuan chocolate siamna hmanrua leh khawl pawimawhte a lei a, ‘Hershey Chocolate Company’ a din chho leh ta a, a risk sual ta lo kumkhua a nih hi.

A tir takah chuan he chocolate siamna khawl atang hian caramel chithluma telh tur chauh an siam thin a, mahse, hun a kal zel a, chocolate siam lam a hawi ta zawk a. Tichuan, April ni 17, 1895 khan Milton S. Hershey chuan vawiin thlenga kan hriat lar Hershey chocolate chu a vawi khat na atan a zuar chhuak ve ta a ni. 

Kum 1900-ah molded milk chocolate bar an tih, bawnghnute hmanga chocolate tui tak siam dan a rawn hmu chhuak a, hei pawh hi vawiin thlenga Hershey’s larpuitu a ni.  

Milton Hershey hi mi taima leh tumruh tak a nih bakah mi khawngaihna ngah em em mai a ni a; Hershey’s company-ah chuan mi nawlpuiin an thil siamte an lei theih nan, chocolate chi tam tak siam lovin chi hnih/thum vel a siam a, a senso leh a hralhna man a tihniam hle. 

Tleirawl tê, mahnia eizawnna indap chawp, mi dawra thawk kual mai mai chuan mahniin dawr a hawng a, vawi eng emaw zat a hlawhchhampui a ni. Nimahsela, a beidawn duh lohna chuan a tawp a tawpah hmingthanna leh hlawhtlinna a rawn thlen a, ‘Hershey’ tih hming ringawt pawhin mi tam tak a tihahdam sawng sawng tawh a ni ber. 

A hausak hnu pawhin mi harsa leh hnuaihnung zawkte a tanpui nasa a, charity lamah a inhmang nasa hle. Kum 1909 khan ‘Hershey Industrial School’ dinin mipa naupang nu leh pa nei lo tan zirna hmun tha tak a siamsak a; kum 1918-ah a thil neih tam zawk chu Milton Hershey School Trust tan a dah a; MHST hian Hershey Entertainment and Resorts Company chu 100% a thunun a, Hotel Hershey leh Hersheypark te pawh a enkawl bawk. A sikul din chu kum 1951 khan Milton Hershey School tia thlak a ni ta a. Kum 1935 khan MS Hershey Foundation chu dinin, zirna lampangah tanpuina hna a thawk thin. Hei bakah hian Hershey Museum, Hershey Garden, Hershey Theatre, Hershey Community Archives leh Hershey Medical Centre te pawh din chhoh zel a ni bawk.

Milton Hershey School hi acre 2640 zeta zauvah a inbun a, thawktu mi 130 zet awmin, zirlai naupang 2000 chuang zet chuan a thlawnin lehkha an zir mek a ni.
-----------------------------------------------
Titanic atanga chhanchhuahna mak!
Kum 1912 khan Hershey leh a chi leh kuangte chuan British nawmchenna lawnglian RMS Titanic chu an book a. Mahse, chawp leh chilh takin an sumdawnna thil avangin an reservation chu an cancel leh ta a ni. Kan hriat theuh angin titanic lawnglian chu tuifinriat tuipuiah a pil ta a, a mi chuang mi 1000 zet maiin an thihpui nghe nghe  a nih kha. Hemi hnu hian New York pan nan German nawmchen lawnglian SS Amerika hmangin an haw ta a ni.

Indopui-II naah
Hershey Chocolate chuan indopui pahnihna chhung zawng khan US sipaite hnenah chocolate an supply char char a; an chocolate supply-te hi Ration D Bars leh Tropical Chocolate Bars te a ni. Kum 1940 atanga kum 1945 chhungin heng chocolate chi hnihte hi tluklehdingawn thum chuang zet chu sipaite hnenah an supply a ni.

International Chocolate Day
Milton-a pian ni, September ni 13 hi International Chocolate Day-ah puan a ni a, USA-a National Confectioners Association chuan he ni hi kum tin an lawm ziah thin. 
-------------------------------------------------
Milton Snavely Hershey hi September ni 13, 1857 khan USA-a Derry Township, Pennsylvania-ah a piang a, a nu chu Veronica Snavely Hershey niin a pa chu Henry Hershey a ni. Hershey Foods Corporation a din a, Chocolate a siam thin avangin ‘The Chocolate King’ tiin hminglem an vuah hial. A nupui Catherine Sweeney nen hian May ni 25, 1898 khan an innei. Catherine hi a caramel siam order-tu pakhat a ni. A nupui hian fa neihsak lovin kum 1915 khan a thihsan a, nupui a nei zui ta lo. Amah pawh October ni 13, 1945 khan kum 88 mi niin Pneumonia avangin a thi.

Comments

Popular Posts

Albert Einstein chanchin i hriat loh te

ZORAM TODAY | October 20-2 November, 2015 - Lalmuansanga Hlondo Khawvel awm chhung zawnga theihnghilh tawh ngai loh tur, mi tam takin scientist ropui bera an ngaih Albert Einstein hian chanchin maksak tak tak a ngah hle; hriatreng a nih theihna tura khawvel a hnutchhiah thilte hi ropui tak tak a ni hlawm. A nunkawng zawha a thil tihte avangin vawiin thlengin amah belchiangtute mak tih leh ngaihhlut a la hlawh zel a ni. Albert Einstein chungchang i hriat loh 10 (sawm) lek i hre leh tur hian i ngaihsanna a tizual nge a tinêp sawt ang le? Theory of Relativity Albert Einstein-a theory ropui bera ngaih ‘Theory of Relativity’ hi midang hnen atanga a ruk, ama hming chawia buatsaih niin mi thenkhat chuan an ngai. German scientist David Hilbert leh ama tantu te chuan, he Theory of Relativity hi Albert Einstein-a’n a hnen atanga rua hmingthatna zawng zawng khûmah an puh a ni. A nihna takah chuan Hilbert hian Einstein-a theory tam tak hi a copy zawk niin an sawi. Mi tam tak chuan, Einst...

Khiangawia khualzin kawng

ZORAM TODAY | September 1-14, 2015 - Fela Ngente Kum 1967 a ni a, Thailand rama Yasothon Province-ah chuan loneitu inngaitlawm leh ngilnei tak, taima em em bawk a awm a, a hming chu Yam a ni. An khuaah chuan nula zak thei lo ve tak a awm bawk a, ‘Joei’ tiin an ko thin. Kan hriat awlsam dan tur chuan Yam hi ‘Khiangawia’ kha a ni a, Joei hi ‘Vuani’ tia kan hriat kha a ni! He lemchan hmuhnawm em em hi a thupui chu ‘Yam Yasothon’ a ni a, kum 2005, September ni 8-a an tihchhuah tawh a ni. A hnuah part 2 leh 3 te an siam leh a, tunlaia lar em em hi Yam Yasothon-3 niin kum 2013, August ni 8-a an tihchhuah kha a ni. Yam Yasothon-3 Hei hi Khiangawia film thar ber a ni a, a thawnthu tlangpui chu kan hre nual tawh awm e. Khiangawia leh Vuani te chu an innei chho ta a, an fate pawh an puitling chho tan tawh. An fapa upa zawk Khiangmawia leh Khiangawia bialnu hlui Neihsungi fanu upa zawk Jawr-i te chu an inngaizawng a, Khiangawia fapa naupang zawk Khiangsata leh Neihsungi fanu nau...

Advertisement chhuah lovin SSA zirtirtu 58 la

ZORAM TODAY | October 20-2 November, 2015 Sarva Shiksha Abhiyan (SSA), Mizoram hnuaiah kumin 2015 April thla hnu lamah advertisement chhuah lovin zirtirtu leh thawktu dang atan SSA contract scheme hmangin mi 58 lak an ni. Right to Information Act(RTI) hmanga zawhna, Mizoram SSA Mission Additional State Project Director leh State Public Information Officer(SPIO) ni bawk V. Lalsiamthara’n a chhan dan chuan, SSA hnuaia Middle School leh Primary School-a thawk tur hian advertisement chhuah lovin Mamit district-ah 14, Kolasib district-ah 12, Lunglei district-ah 11, Lawngtlai district-ah 8, Aizawl district-ah 6,  Champhai district leh Serchhip district-ah 3 ve ve leh, Saiha district-ah 1 lak an ni. Heng mi 58 te hi UPST(VIII), UPST, Art Instructor, RP(BRC), RP (Subject Specialist) leh RP (CWSN) te niin heng mite hian an hna an zawm vek tawh a ni. Sawrkar hnuaia hna thla thum aia rei thawh dawn chuan district employment exchange kaltlangin hnaruak awm zat leh dil theih dan tur kim...

Zoram tana voh Vohbik

ZORAM TODAY | October 20-2 November, 2015 - Fela Ngente Hosana’ leh ‘Khualzinna ram’ tih hla hre pha lo tan pawh ‘Vana h lawmman ka tan a awm’ tih hla chu hriat loh rual a ni lo vang. ‘The Sun Beams’ hun a liam a, kum 2000 AD a lo her chhuah meuh chuan Mizo gospel music industry sawi nghing lawih thei thil a thleng ta! Kum 2001 June thla a lo thlen chuan tun thlenga kan hriat lar tak em em ‘VOHBIK’ chu Aizawl nula zaithiam palite’n an din a, member panga ni tura an inbeisei viau laiin an zinga pakhat chuan rokhawlhna avangin a zawm thei lo va, Zoram rimawi khawvela hming dai leh ngai tawh lo turin ke an pên ta a ni. An indin tirh hian hming an la nei mai lo va, Mizo hming neih ngei an duh bawk si avangin an phuah kual nasa hle a, a enga mah chu remchangin an hre thei si lo va, thla khat hnu velah an member zinga pakhat Vari zan mu chu zing dar 2 velah a harh hlawl mai a, ‘Vohbik’ tih chu a rilruah a awm ta tlat mai a; tichuan, in-phone kualin a hming chu an duh hle a, a lehl...

ZNP in an President hluiin dan a palzut an ti

 ZORAM  NATIONALIST  Vawiin September 25, 2020 hian Zoram Nationalist Party(ZNP) chuan an General Secretary JV Pahlira hminga thuchhuah an siam ah ZNP chuan MLA 10 laiin Mizoram Assembly Speaker hnena ZLP Opposition Group Leader Pu Lalduhawma, MLA Ex-President, ZNP chu India Constitution 10th Schedule Para 2(2) a bawhchhiat avanga, a MLA nihna disqualify tura thu an thlen hi thil tih awm takah ZNP Gen. Hqrs chuan a ngai a ni, an ti. An thuchhuah in a tarlan danin ZNP Constitution Bung 7, Para 34 in a sawi angin ‘General Assembly chu Party inkhawmpui lian ber leh thuneitu sangber a ni’ atih mek lai leh Bung 6 Para 33(C) National Council thuneihna - “Thu hmanhmawh ah chuan General Assembly ai a awh thei ang” tih a ni laia ZNP Constitution bawhchhia a ZNP pumpui ZPM Party a in chhunluh vek thu a puang ringawt mai chu mak an tih thu sawiin " MLA (Lalduhoma) a nih ve theihna tur atana kawng engkima theihtawp chhuah tu ZNP mipui te zahlohna leh palzutna-ah ZNP Gen. Hqrs. chuan ...