Skip to main content

Chernobyl pasaltha pathum

ZORAM TODAY | October 20-2 November, 2015 - Kimi Colney
Chernobyl disaster chanchin emaw, a hming emaw chu kan hre fo tawh ngeiin a rinawm. He chhiatna rapthlak tak mai hian mi tam tak nunna a la a, vawiin thleng hian a nghawng leh sawhkhawk a la awm zel a ni.
Chernobyl disaster hi April ni 26, 1986-a Ukraine rama thil thleng niin, Wikipedia-in a tarlan danin ‘catastrophic nuclear accident’ tih a ni.  Ukraine-a Chernobyl Nuclear Power Plant-ah chuan kangmei nasa tak a chhuak a, radioactive particle hlauhawm tak chu boruakah a chhuak teuh a, chumi avang chuan mi tam tak an thih bakah vawiin thlengin thyroid cancer leh natna hrang hrang chuan khami chhiatna thlenna bul vela chengte kha a la nghawng reng a ni.

Hetih lai, hun khirh leh harsa taka thlen lai chuan mi 3 langsar tak an awm a, chungte chu — Alexi Ananenko, Valeri Bezpoalov leh Boris Baronov te an ni. Chernobyl chhiatna rapthlak tak mai thlen hnu lawk, May ni 2, 1986-ah chuan heng mi 3-te kovah chuan mawhphurhna sang tak a rawn innghat a, an chet that dan azirin mihring nunna sing chuang teh meuh mai chu chhanchhuah theih beisei a ni a, an mihringpui tam tak nunna chu anmahniah a innghat tak meuh meuh.

Reactor awmna hnuaiah hian bubbler pool an tih mai, tuikhuah, tui dahkhawlna a awm a, \ul bik leh hmanhmawhthlak bik a awm changa hman tura tih niin, cooling pump leh steam pipe te a chhiat changa hman mai theih tura dah a ni. Chhiatna a thlen hnu hian bubbler pool-a tui tling chu a lo tam ta lutuk a, tui lo lian ta chu chemical hlauhawm tak tak nena inpawlh mai thei dinhmunah a ding ta a.  Radioactive carbon tonne 2500 la alh mek chu tui dahkhawlna hmuna a luang lut palh a nih chuan nuclear explosion chhuak mai thei a ni. Mithiamte’n an chhut danin, nuclear explosion a thleng a nih chuan Ukraine ram chu ram luah tlak lohvah a chang thei mai ni lovin, a chhunga nunna nei chi zawng zawng pawh mang pak thei dinhmunah a ding thei nia ngaih a ni. 

Chu nuclear explosion thleng thei dinhmuna ding, pumpelh a nih theihna tur chuan bubbler pool-a tui awmte sah kâm vek a ngai a ni. Chu thil hlauhawm lutuk chu kan tarlan tak mi 3-te kovah a innghat ta hlauh mai le! Chhiatna rapthlak tak a thlen atangin ni 6 lai a liam tawh a, chemical leh radiation hlauhawm tak takin nunna nei chi - mihring atanga nungcha tam tak a tihhlum dan te chu an lo hre ve vek tawh a, an hmabak kozia leh khirhzia chu an hai lo khawp! An dinhmun hlauhawmzia chu, Chernobyl Nuclear Power Plant va hnaihte chu an vun a tla hlawk hlawk thei a, an khuh a, an luak a, an lu a hai a, darkar reilote-ah an thaw a tâwp mai thin. Chutiang hmunah chuan a ni, hna pawimawh tak an thawh dawn ni.

Alexi Ananenko chu engineer a ni a, ani hian tui tling khawm sah kâm dan tur a buaipui a, a tihdan tur hre ber a ni. Midang pahnih - Valeri Bezpoalov leh Boris Baronov te chu sipai niin a tulna apianga lo puibawm tur leh, tui chhung thim kûk maia êng lo buaipuitu tur an ni a; heng mi pathumte hi tuia lut tur chuan an rawn inpumpek ta tawp mai.

Tichuan, hmanraw tha ber berte nen chuan tuiah chuan an lut ta a, an êng ken chuan a daih rei lo kher mai. Chuti chung chuan, thim karah lutin tui sah kâmna tur dâwt chu an va herh hawng a, hlawhtling takin an lêt leh ta a. An thawhpuite’n hlim takin an lo dawngsawng a, an thãwm a tha kher mai. Mahse, heng mi 3-te hlimna hian a daih rei ta lo. Reilote hnuah chuan kuang thim chhunga zalh chu an chantawk a ni ta mai a, khawvelin mi tam tak nunna chhanhimtu mi pathum chu a chân ta a ni.

Alexi Ananenko, Valeri Bezpoalov leh Boris Baronov te hming hi vawiin thleng hian an la lam fo va, mi huaisen chanchin ziahna bu-ah chuan a langsar berte zingah an tel thin. An nunna atan a hlauhawm em em a ni tih hre reng chungin mi tam tak nunna chhanhim a nih theih nan an nun an thâp a, midang tan an nun an hlãn ta. Thangtharte chuan anni pathum hnathawh ropuizia hi an la hre chiang chho telh telh zel dawn a ni.
----------------
April ni 26, 1986-a Chernobyl chhiatna rapthlak tak thleng avanga sum hloh chu US dollar tluklehdingawn 200 ngawt a tling a, khawvela chhiatna thleng avanga sum hloh hnem ber a ni. Sum hloh tih hian, chhiatna avanga an thil chân te, inenkawlna leh zangnadawmna atana an sum sên zawng zawng a huam.

He nuclear sawngbawlna hmun chhiatna thleng avangin Ukraine ram 50% bial chu natna mak tak takin a bawh khat nghal vek a, mi nuai 2 chuangin an ram an chhuahsan a, mi maktaduai 1.7 ngawtin natna an vei phah a. Cancer vei phah pawh mi 1,25,000 ngawt an tling.

Comments

Popular Posts

Mizo band lar The Prophets

ZORAM TODAY | November 3-16, 2015 - Fela Ngente An band hming i la hre ngai lo a nih pawhin LPS Top Chart (Top 10) a lang mek ‘Arora’ hla tal chu i hre ngei ang. Chu pawh i la en lo a nih chuan YouTube lamah han zawng la, ngaithla chhin teh. Beidawnna ruama t hu, hmalam huna beiseina nei tawh miah lo leh nun chaute chhawk zangkhai thei hla t ha tak hi i hriat loh kan duh lo. He hla avang hian mahni nunna lak duh em em tlangval pakhat chuan beiseina neih phahin beidawnna khur a t angin a tal chhuah phah asin. A TIRAH CHUAN Mizo Progressive Metal Band hmasa ber tia chhal theih turin October ni 25, 2009 khan ‘The Prophets’ hi din a ni a, an din kum hian hmalakna lian tham an nei lo. A kum leh (2010) a t angin nasa zawkin an bei a, a enga mah hmaa music video siam nghal ngawt chu t ha an tih loh avangin inelna hrang hranga tel chho phawt turin rilru an siam a. Tichuan,  Livewire MOOD INDIGO, 2011-a Sikkim khawpui Gangtok-a neihah an thawhrimna chu mal sawmsak niin pathum...

Albert Einstein chanchin i hriat loh te

ZORAM TODAY | October 20-2 November, 2015 - Lalmuansanga Hlondo Khawvel awm chhung zawnga theihnghilh tawh ngai loh tur, mi tam takin scientist ropui bera an ngaih Albert Einstein hian chanchin maksak tak tak a ngah hle; hriatreng a nih theihna tura khawvel a hnutchhiah thilte hi ropui tak tak a ni hlawm. A nunkawng zawha a thil tihte avangin vawiin thlengin amah belchiangtute mak tih leh ngaihhlut a la hlawh zel a ni. Albert Einstein chungchang i hriat loh 10 (sawm) lek i hre leh tur hian i ngaihsanna a tizual nge a tinêp sawt ang le? Theory of Relativity Albert Einstein-a theory ropui bera ngaih ‘Theory of Relativity’ hi midang hnen atanga a ruk, ama hming chawia buatsaih niin mi thenkhat chuan an ngai. German scientist David Hilbert leh ama tantu te chuan, he Theory of Relativity hi Albert Einstein-a’n a hnen atanga rua hmingthatna zawng zawng khûmah an puh a ni. A nihna takah chuan Hilbert hian Einstein-a theory tam tak hi a copy zawk niin an sawi. Mi tam tak chuan, Einst...

Mizo tlangval siam android games a hlawhtling

ZORAM TODAY | August 17-31,  2015  July thla chawhnu lama publish, ‘Bajrangi Bhaijaan’ mobile android games chu playstore-a download theiha dah a nih atanga kar hnih hnu lawkah mi nuai thum chuangin an download tawh a, Google Play ‘new free games’-ah pahnihna a ni mek a, action bik free games-ah pakhatna a ni mek bawk. Chu mai a la ni lo, Google Play-a free games awm zawng zawngah 13-na a ni mek; ranking hi active users leh download tam zawng atanga siam a ni ber. He games siamtu hi Chaltlang tlangval Kima @Mizohican a ni a, July ni 11-a tihchhuah a ni. Nikum kum tawp lam khan India rama mobile games development company lar ni chho mek ‘FITH Media’ company chu a thiante nen an din a; tun thlengin playstore-ah games pasarih an publish tawh a, an games siam hmasak pahnih - ‘Nikal Padi: Slumdog Plumber & Pipes Puzzle’ leh ‘Where's My Cat’ tih games-te hi India rama gaming ho zawng zawng hruaitu lu NASSCOM Game Developers Conference (NGDC)-ah ‘Mobile Game of th...

Mizo thalaite chotu Indian Army Officer nula Lt. Babie Lalduhsangi

ZORAM TODAY | October 6-19 October, 2015 Tun hnaia Mizo nula chhuanawm berte zinga rawn inhlãngkai Lt. Babie Lalduhsangi chu a training zo chawlh hmanga a lo haw zawk lai kan kawm thei hlauh mai a, sipai officer a nih chhoh dan leh a chanchin hrang hrang kan zawt a, hun tha tak min pek avangin a chungah kan lawm takzet a ni. Babie Lalduhsangi hi kum 2014 October thlaah Officers’ Training Academy (OTA) Chennai-ah a lut thla a, hetah hian mipa leh hmeichhia training pawlh vekin inelna hrang hrangah mipa leh hmeichhia an thliar hran lo! A sam sei mawi em em mai chu mi dang rualin an nawr kawlhsak vek a. An training chhung hian harsatna zawng zawng hneh dan an zir ni berin a lang. A chang chuan darkar 3 chauh te mutna hun an nei a, mel tam tak tlan te a ngai a. Hriatna tizau turin zirna lam an bei reng bawk. Thla 11 an intuaihriam hnuah kumin 2015 September thla khan an zo (commissioned) ta a,  hetia an zawh hian Lieutenant (arsi 2 bel) puitling an ni ta a ni. Sipai office...

Khiangawia khualzin kawng

ZORAM TODAY | September 1-14, 2015 - Fela Ngente Kum 1967 a ni a, Thailand rama Yasothon Province-ah chuan loneitu inngaitlawm leh ngilnei tak, taima em em bawk a awm a, a hming chu Yam a ni. An khuaah chuan nula zak thei lo ve tak a awm bawk a, ‘Joei’ tiin an ko thin. Kan hriat awlsam dan tur chuan Yam hi ‘Khiangawia’ kha a ni a, Joei hi ‘Vuani’ tia kan hriat kha a ni! He lemchan hmuhnawm em em hi a thupui chu ‘Yam Yasothon’ a ni a, kum 2005, September ni 8-a an tihchhuah tawh a ni. A hnuah part 2 leh 3 te an siam leh a, tunlaia lar em em hi Yam Yasothon-3 niin kum 2013, August ni 8-a an tihchhuah kha a ni. Yam Yasothon-3 Hei hi Khiangawia film thar ber a ni a, a thawnthu tlangpui chu kan hre nual tawh awm e. Khiangawia leh Vuani te chu an innei chho ta a, an fate pawh an puitling chho tan tawh. An fapa upa zawk Khiangmawia leh Khiangawia bialnu hlui Neihsungi fanu upa zawk Jawr-i te chu an inngaizawng a, Khiangawia fapa naupang zawk Khiangsata leh Neihsungi fanu nau...