Skip to main content

The hidden story of Winston Churchill

ZORAM TODAY | September 1-14, 2015 - Lalmuansanga Hlondo
Khawvel a awm chhung chuan a hming a dai tawh lo vang tih hial tura mi hmingthang leh ropui, British Prime Minister  Winstons Churchill hi hre lo kan awm âwm lo ve. Ram khat sipai hruaitu a nihna piah lamah politics avanga a sulhnute hian ‘The Greatest of Britons’ tih hiala an ko pawh hi a phu hle a ni. Ama duhdan leh ngaihdanah ding nghet tlat mi, mi tumruh, khawvelah theih loh a awm lo ti tlat mi hian chanchin mak dangdai tak tak a nei teuh mai. Tun tumah hian ram hruaitu a nihna piah lama a nun hman dan i la hriat ngai loh lam i han thlur bing dawn teh ang. 


Meizial heh
Winston Churchill-a nuna langsar tak pakhat chu meizial a heh em em mai kha a ni. A  naupan têt atanga zu tawh a nih avangin nghei tumna em em pawh a nei chuang lo. Hna an thawha an chawlh zawk chhung te hian zial 8/9 emaw a zu hman ngei ngei. A kâ a awl hman lo a ni ber  mai. Mahse, mei zu nasa viau e ti lo chuan a khu a pak chhuak ngai lo a, a lem mai zel!

Churchill hian engtik lai pawhin a inah meizial tlawn 3000 atanga 4000 a kawl reng a, chung zingah chuan ‘Romeo and Juliet Brand’ an tih chu a duhin a ngaina bik hle. A meizial zûk nasat a larpui avangin thilpekah pawh a dawng thin hle a, hei hian meizial mana a sum sên a tihtlem phah a ni. (A tlawhtu pakhat chuan, ni hnih chhunga a meizial man hian ka kar khat hlawh a daih, a ti hial).

Hmelma kuta ata a tlan chhuak
Kum 1899 khan Morning Post-a chhuah turin Boer War chungchang ngaihvenin South Africa-ah a kal a. Armored train-ah kalna tur a remchang hlauh va, The Times leh Manchester Guardian correspondent-te chu kal ve tura a sawm chuan thihna a ni e, tiin an hnar a, ani erawh chu phur takin a kal a, a tisual ta mai rêng a.

An chuanna rel a tlan lai chuan Boer Commando-ho chuan tlang pang atangin lo kapin an lo lambun a. Rel khalhtu chuan chak takin rel a tlantir a, kawnga Boer ho lung dah chu suin a tlan zawm thei ta lo. An zinga mi pakhat chu him takin a tlan chhuak a, Churchill leh midangte erawh chu an man ta a ni. Sikul pakhat Boer hovin tan in atana an hmanah chuan an hruai khawm a. Kum 1900 thleng khan Churchill chu a tâng a, vengtute buai lai takin tanin hungna a\ang a zuang chhuak ta a.

Churchill chu Pretoria a thleng a, a rel chuan rûkna atanga zuangthlain British mining engineer inah a lut a; ani’n a lo thukru a. Chutih lai chuan Boer ho chuan Churchill-a lu manah dollar 25 an chhiar nghe nghe. Nimahsela, chupa puihna avangin Churchill chu Portuguese East Africa lam pan relah a chuang a, South Africa a chhuahsan thei ta hram a ni.

Churchill pahnih
Winston Churchill hi ziakmi a ni tel a, kum 1953 khan Nobel Prize for Literature a lo dawng hial tawh. A lehkhabu ziah hmasak ber ‘The Story of The Malakand Field Force’ tih chu sipai nunchan lam a ni. Hetih lai hian ziakmi tho Winston Churchill dang an awm ve tlat! Chu chu American novelist a ni a, a novel 6/7 vel chu a hun laia lehkhabu hralh tam ber ber a ni. ‘Richard Curvel’ a ziah phei chu khawvela historical novel ropui, tuipui leh khawmuala thil thleng tam tak telna a ni a, copy maktaduai 2 lai an hralh nghe nghe.

Churchill pahnihte hian kum 1898 khan an lehkhabu hmasa ber an tichhuak ve ve a, mahse, American Churchill hi thuziak lamah mite’n an hre lar hmasa zawk. Khatih lai khan mi tam tak chuan an hriat pawlh fo! British Churchill chuan a lehkhabu-ah ‘Winston S. Churchill’ tiin a dah a, American Churchill erawh chuan ‘Winston Churchill’ tih ringawtin a dah thung.

Accident a tâwk
Kum 1931 December thla khan vanduaithlak takin New York-a a thian pakhat Bernard Baruch hmuh tuma a kal chu kawng kân a tum laiin car chak taka lo tlàn chuan a su. America leh British-a an kawng kân dan a inang lo va, America-ah chuan vei lam en hmasak a ngai a, British-ah erawh chuan ding lam en hmasak a ngai thung. Mahse, hei hi Churchill chuan hre tawh hek lo, ding lam a en hmasa a, a vanduai phah ta a ni.

Hemi tum hian a âwm leh a darah hliam na tak a tuar a ni. Hetih lai hi zu an khuahkhirh lai a ni a, zu a ruih vanga accident anga ngai an tam hle. Mahse, ani chuan an puhna zawng zawng a pawm thlap a, amah sutu pawh thiam lohna nei lo tiin chhuah turin police-te a hriattir zawk a ni.

Islam a ngaisang
Churchill hi Islam sakhua hian  a hîp hle a,a \hian pakhat Wilfrid Brunt chuan Arab kawr a pe hial a ni. Indopui II-na lai khan Muslim hote’n British ho an thlawp theih nan tiin London Central Mosque enkawlna tur pound 1,00,000 a pe hial.

Northern Nigeria, a hnuai British colony ni taa Frederick Lugard-a’n Muslim-ho a enkawl dan tha lo tak chu a helh hle nghe nghe. A lehkhabu pakhat ‘The River War’-ah chuan Sudan rama Islam hovin hmeichhia an tihnawmnah dan chu tha a tih loh thu a ziak bawk.

Saruak chungin America president
Kum 1941-a White House a tlawh tumin sawi hat tham thil a tawng pek a ni awm e. White House-a a châm chhungin staff-te’n saruaka a awm lai an hmu a, president Roosevelt ngei pawhin a hmu bawk. Churchill-a inbual zo saruaka a awm laiin Roosevelt a rawn lut thut a, Churchill-a saruaka awm a hmuh chuan a chhuak leh nghal a. A hnuah King George VI hnenah, saruaka awm chunga America president hmutu awm chhun a nih a rin thu a sawi nghe nghe.

He thil thleng hian titi a siam tâk zel avangin Churchill chu insawifiahin president hmuh laiin saruaka a awm loh thu a sawi a, a stenographer and bodyguard chu thuhretu an nih thu a sawi bawk. A thil sawi hi a hnua Roosevelt-a secretary-in president a han hrilh chuan, Churchill chu “a sendang bak zawng chu a var” tiin zuk sawi pek a!

Inkahnaah a tel
December ni 16, 1910 a ni a, Houndsditch, London hmuna thil thleng chhui turin Police pakua an tir a. A hmun an thlen chuan Latvia raltlanin police pathum kaphlumin pahnih a hliam a lo ni a, hei hi hetih hun laia London history-a police kahna rapthlak ber a ni. Russian police-te chuan Latvian hnamte thinlungah tualthah hreh lohna an lo tuh nasa tawh hle rêng a. He thil titute hi rang taka chhui chhuah an tum a ni.

Kumthar ni-ah police-te chuan tualthattute bihrukna chu Sidney Street a ni tih thu an dawng a, chu hmun chu police-te chuan an hual nghal a. Chutih laia an minister Churchill chu chu hmunah chuan kalin police-te ro a relpui a. Sipaite leh Latvian misualte chu an inkap nasa hle a, silaimu leng vel chuan Churchill-a lukhum a kap tlang nghe nghe. Misualte tawmna in a kan takah chuan inkahna a tawp ta a. Misual pakhat tlan chhuah tum chu kahhlum a ni a, pakhat zawk chu a kanghlum ta a ni. A hnuah heng mi pahnihte hi tualthattu an ni em tih inhnialna a chhuak nasa hle.

Mi thenkhat chuan Churchill chu amah intihlar duh vanga inkahnaa telah an puh a, police thiltihnaa a tel avangin an sawisel a, thenkhat erawh chuan huaisen an ti a, mipui thinlungah pawh a tlaknat phah hle.

Hahchhiau pawimawi
Jordan leh Saudi Arabia inrina lai kual hi ‘Churchill’s Hiccup or Churchill’s Sneeze’ an ti thin. A chhan pawh he lai map a siam laia a hahchhiau chuan Jordan map zawnah chhinchhiahna a siam vang a ni! He chhinchhiahna hian ram pahnih Jordan leh Iraq inkalpawhna kawng, British tana tha em em si a siam tlat.

A changtu minister a nih avangin Churchill hian Middle East ramte ramri siamnaah pawimawhna tam tak a nei a. Kum 1916-ah khan Britain leh France-in inremna Sykes-Picot Agreement an neih khan Middle East rama hnam tihdan phung leh sakhua thendarh tumnate chu a lo tawp ta a ni. Hetih lai hian France hian Syria chu Turkey lama rinluh tumin a bei a, Turkey mipuite chu a tlem zawk an nih avangin tam takin an retheih phah hle. 

Britain leh France inremna angin Kurdish State siam an duh a, mahse, tun thlengin an duh chu a thleng thei ta lo. Kurd mi maktaduai 25 zet chuan chênna, ‘ka ram’ tia sawi tur an neih loh phah a ni.

Depression a nei
Churchill hi depression nei a ni a, a depression hi ‘Black Dog’ tiin  a vuah. He a natna a lo lan chang hian tuipui emaw, lirthei hnaihah emaw a awm duh ngai lo, intihhlum mai a hlauh avangin. A natna a chhuah chuan a programme zawng zawng a titawp vek a, a hun tam ber mut nan a hmang a, thil ei châkna leh inrintawkna hloh phah nasa hle.

A dam thata hna a thawh tak tak chuan a zawng zawngin a thawk tawp a, zan mu miah lova thawh chang pawh a nei hial thin. America president Roosevelt meuh pawhin Churchill-a taimakna leh thawhrimna hi hahipin a sawi thin a ni.

A thusawi
Winston Churchill hian thusawi lar tak tak a nei. A thusawi thenkhat chu maksak tak taka midang a chhan letna a ni hlawm. Tum khat chu Nancy Astor-i chuan, “I nupui chu ni ila, i coffee in turah tûr ka phul ang,” a ti ngawt a, Churchill pek chuan, “Ka nupui chu ni la, ka in ang,” a lo ti ve hmiah! Churchill leh Astor hi inel reng renga khawsa an ni a, Astor lah hmeichhe fing tak leh British Parliament-a hmeichhe member  hmasa ber ni pha ngat a ni ve bawk si a, diau lo hle. Chanchin pawh tam tak an nei zui a ni.

Comments

Post a Comment

Popular Posts

Interview with Frozen Crew

ZORAM TODAY | August 17-31,  2015 (A ugust ni 4, 2015 tlai lam a ni a, a hma zana kan inhrilh lâwk angin Okahito Studio 89, Chanmari-ah kan inhmu a, tlai dar 3:30-a inhmuh tum kan ni a, sikul leh college kal lai  te an nih hlawm avangin an rawn thleng tlai hret. An practice routine tãwt tak karah inkawmna hun tha leh hlimawm tak kan nei thei a, kan lawm takzet a ni.) ZT: Inkawmna hun tha tak min pe a, ZORAM TODAY hmingin lawmthu ka hrilh a che u. Zawhna kan nei nual a, ka zawt nghal mawp mawp mai ang che u aw. FC: Keini pawh kan lawm lutuk. Duh duh min zawt rawh. A hmanhmawhthlak loh. ZT: A hmasa berin in crew hi engtika in din nge? In din tan dan han sawi teh u. FC: January ni 19, 2013 khan kan din. Kan din tan dan tak hi... (An nui deuh thú a) a ho ang reng. Kan thiante’n Chawlhhmun-ah Basketball Tournament final-a lâm turin min sawm a, kan inbe kual a, kalkawngah hming kan inphuah chawp a. Chuta tang chuan tun thlengin kan la ti chho zel a nih hi. ZT: A hmain in

Khiangawia khualzin kawng

ZORAM TODAY | September 1-14, 2015 - Fela Ngente Kum 1967 a ni a, Thailand rama Yasothon Province-ah chuan loneitu inngaitlawm leh ngilnei tak, taima em em bawk a awm a, a hming chu Yam a ni. An khuaah chuan nula zak thei lo ve tak a awm bawk a, ‘Joei’ tiin an ko thin. Kan hriat awlsam dan tur chuan Yam hi ‘Khiangawia’ kha a ni a, Joei hi ‘Vuani’ tia kan hriat kha a ni! He lemchan hmuhnawm em em hi a thupui chu ‘Yam Yasothon’ a ni a, kum 2005, September ni 8-a an tihchhuah tawh a ni. A hnuah part 2 leh 3 te an siam leh a, tunlaia lar em em hi Yam Yasothon-3 niin kum 2013, August ni 8-a an tihchhuah kha a ni. Yam Yasothon-3 Hei hi Khiangawia film thar ber a ni a, a thawnthu tlangpui chu kan hre nual tawh awm e. Khiangawia leh Vuani te chu an innei chho ta a, an fate pawh an puitling chho tan tawh. An fapa upa zawk Khiangmawia leh Khiangawia bialnu hlui Neihsungi fanu upa zawk Jawr-i te chu an inngaizawng a, Khiangawia fapa naupang zawk Khiangsata leh Neihsungi fanu naupang

Advertisement chhuah lovin SSA zirtirtu 58 la

ZORAM TODAY | October 20-2 November, 2015 Sarva Shiksha Abhiyan (SSA), Mizoram hnuaiah kumin 2015 April thla hnu lamah advertisement chhuah lovin zirtirtu leh thawktu dang atan SSA contract scheme hmangin mi 58 lak an ni. Right to Information Act(RTI) hmanga zawhna, Mizoram SSA Mission Additional State Project Director leh State Public Information Officer(SPIO) ni bawk V. Lalsiamthara’n a chhan dan chuan, SSA hnuaia Middle School leh Primary School-a thawk tur hian advertisement chhuah lovin Mamit district-ah 14, Kolasib district-ah 12, Lunglei district-ah 11, Lawngtlai district-ah 8, Aizawl district-ah 6,  Champhai district leh Serchhip district-ah 3 ve ve leh, Saiha district-ah 1 lak an ni. Heng mi 58 te hi UPST(VIII), UPST, Art Instructor, RP(BRC), RP (Subject Specialist) leh RP (CWSN) te niin heng mite hian an hna an zawm vek tawh a ni. Sawrkar hnuaia hna thla thum aia rei thawh dawn chuan district employment exchange kaltlangin hnaruak awm zat leh dil theih dan tur kimchan

Grammy Award sem zan thlalak instagram-a like tam zual te

February ni 15, 2016 zana Los Angeles, California-a Grammy Award semnaa Selena Gomez leh Taylor Swift te thian dun thlalak chuan instagram-ah like a hlawh hle a, mi maktaduai hnih chuang zetin an like. Taylor Swift album '1989' chuan album of the year lawmman a dawng nghe nghe. Instagram chuan hemi zana Grammy thlalak upload like hnem zual pangate a tarlang a, Taylor Swift thlalak upload bakah Justin Bieber thlalak pahnihte pawh a tel. Hemi zana instagram hashtag hman tam ber chu #justinbieber, #selenagomez leh #love tih a ni thung. Thlalak like tam pangate chu: 1. Taylor Swift leh Selena Gomez-in red carpet an lut chiah thlalak hi Taylor Swift hian a post a, he thu ziah lai (4:00PM, 17/2/2016) hian like 23,24,720 awm tawhin comment pawh 40,862 zet a awm tawh a ni. Taylor Swift hian instagram-ah follower mi maktaduai 66.5 zet nei tawhin thlalak 845 a upload tawh a, Selena Gomez hian follower maktaduai 65.4 neiin post 1120 zet a nei tawh bawk, 2. Justin Bieber thlalak p

Hmuchhuaktu Prof. Lalnuntluanga

ZORAM TODAY | September 15-5 October, 2015 - Fela Ngente Prof. Lalnuntluanga, Mizoram University-a Dean, Students’ Welfare (DSW) ni lai leh, Environmental Science Department-a professor ni mek chuan research scholar eng emaw zat kaihruaiin a hnuaiah hian mi pathumin Ph.D an zo tawh a, Ph.D scholar kaihhruai (guide) mek mi 8 lai a nei bawk. A hnuaiah vek hian M.Sc. dessertation submit tawh mi 20 chuang an awm tawh. Prof. Lalnuntluanga hi September ni 24, 1975 khan Aizawl-ah a piang a, unau 8 zinga a upa ber a ni. Naupang harhvang leh duhawm tak niin Zemabawk Venglai-ah a seilian bawk. Zirna kawngah a tluang em em a, Nursery atanga Ph.D a zawh thak thlengin Mizoram chhungah vek a zir a ni. Ama insawi dan takah Durtlang pelin lehkha a zir ve ngai lo! Academic line-ah chuan Mizoram tihmingthatute zinga mi a ni a, zirtirna mai bakah zirbingna (research) lamah a kal nasa em em a, a thawhpuite leh a nauteho nen thil thar eng emaw zat an hmuchhuak tawh a, tun hnaiah sangha chi (spe